Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш

 
13-расм. Шумомер «SVAN 943». 
 
 
Шовқинни ўлчаш усуллари. 
Шовқиннинг жадаллиги ва спектр таркибини текшириш шовқин ўлчагичлар ва товуш 
анализаторлари ѐрдамида ўтказилади. Шовқиннинг частота таркибисиз, фақат умумий 
даражасини аниқлаш учун 00014-РФТ (Германия). Брюль ва Кьер (Дания) каби шовқин 

---

248 
ўлчагичлардан фойдаланилади. Доимий бўлмаган шовқинларнинг эквиваленти даражаси 
00026-РФТ 
шовқин ўлчагичда аниқланади. Агар шовқин ўлчагичларда товуш 
анализаторлари ҳам ўрнатилган бўлса (ИШВ-1, ШВК-1, 00017-РФТ,ВШВ-003 ва бошқалар), 
унда иш жойининг ўзида шовқиннинг иккала кўрсаткичи ҳам: жадаллиги ва спектр таркиби 
ўлчанилади. 
14-расм 
Шовқин спектрал таркиби графиги (частотаси Гц) 
 
Агарда шовқинни турли кўрсаткичларини батафсил ва чуқур ўрганиб, таҳлил қилмоқ 
лозим бўлса, унда ишлаб чиқаришдаги шовқинни магнитофонга ѐзиб олиб, уни лаборатория 
шароитида қўшимча ѐрдамчи асбоблар (осциллограф, даражасини ўзи ѐзадиган асбоб, 
дозиметр, статистик тақсимланишнинг анализатори ваҳоказолар) ѐрдамида таҳлил қилинади. 
Ишлаб чиқаришда шовқинни ўлчаш Сан Қ ва М №0120-01 ―Иш жойларида шовқиннинг 
рухсат этилган даражадаги санитар меъѐрлари‖ га мувофиқ ўтказилади. Ўлчашлар доимий 
иш жойларида (машиналарни бошқарув органлари олдида, пультлар олдида ва кабиналар 
ичида ва ҳоказо) ѐки машиналарга хизмат кўрсатиш хоналарида (иш зонасининг 3 тадан кам 
бўлмаган нуқтасида) ўтказилади. Микрофон 1,5м баландликда ва машиналардан 0,5-1 м 
масофада (кабиналарда уларнинг марказида), ўлчаѐтган кишидан камида 0,5 м масофада 
ўрнатилади. Шовқинни ўлчашда олинган натижалар махсус қайд варақасига (№334/х) 
тўлдирилади. Сан Қ ва М №0120-01 га мувофиқ баҳоланади. 
Масалан, шовқиннинг умумий ва эквивалентли даражаси ишлаб чиқариш 
корхоналарининг доимий иш жойларида ва умуман корхона ички ҳудудида 80 дбА дан 
ошмаслиги лозим. 
Ишлаб чиқаришда шовқинни гигиеник меъѐрлашда меҳнат фаолиятининг таъсирини 
ҳисобга олиш катта аҳамият касб этади. Меҳнатнинг оғирлиги ва кескинлиги шовқин билан 
биргаликда таъсир қилганда организм учун қўшимча юкланиш бўлиб ҳисобланади. 
Шовқиннинг дифференциаллашган меъѐрларини ишлаб чигилганда (меҳнатнинг оғирлиги ва 
кескинлигини ҳисобга олиб) бунда маълум бир миқдорий боғланиш ҳисобга олиниб 

---

249 
аниқланади. Бунда, меҳнатнинг оғирлиги ва кескинлиги ошиб борган сари, шовқиннинг 
меъѐр даражаси 50 дБА гача пасаяди.