|
…………………
_АБВГДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ
243
Shirflash takrorlanmaydigan М simvoldan iborat kalit yordamida amalga
oshiriladi. Vijinerning to’liq matritsasidan [ (M+1), R ] o’lchamli shifrlash
matritsasi Т
ш
ajratiladi. Bu matritsaning birinchi qatori va birinchi elementlari
kalit simvollariga mos keluvchi qatorlardan iborat bo’ladi. Agar kalit sifatida
<ҒЎЗА> so’zi tanlangan bo’lsa, shifrlash matritsasi Т
ш
quyidagi beshta qatordan
iborat bo’ladi:
АБВГДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ_
FҲ_АБВГДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚ
ЎҚFҲ_АБВГДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯ
ЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ_АБВГДЕЁЖ
АБВГДЕЁЖЗИЙКЛМНОПРСТУФХЦЧШЭЮЯЎҚFҲ_
Viginer jadvali yordamida shifrlash algoritmi quyidagi qadamlar ketma
ketligidan iborat
:
1-qadam
: Uzunligi М simvolli К kalitni tanlash.
2-qadam
: Tanlangan К kalit uchun [ (M+1), R ] o’lchamli shifrlash matritsasi
Т
ш
= (b
ij
)ni qurish.
3-qadam
: Dastlabki matnning har bir simvolis
0R
tagiga kalit simvoli k
m
joylashtiriladi. Kalit keraklicha miqdorda takrorlanadi.
4-qadam
: Dastlabki matn simvollari shifrlash matritsasi Т
ш
dan quyidagi qoida
bo’yicha tanlangan simvollar bilan quyidagicha tartibda ketma ket almashtiriladi:
1. Кkalitning almashtiriluvchi s
0R
simvoliga mos k
m
simvoli aniqlanadi.
2. Shifrlash matritsasi Т
ш
dagi k
m
= b
ij
shart bajariluvchiiqator topiladi.
3. s
0R
= b
ij
shart bajariluvchi j ustun aniqlanadi.
4. s
0R
simvoli b
ij
simvoli bilan almashtiriladi.
5-qadam
: Shifrlangan ketma-ketlik ma’lum uzunlikdagi (
masalan, 4 simvolli
)
bloklarga ajratiladi.
Matnni rasshifrovka qilish esa quyidagicha ketma ketlikda amalga
oshiriladi:
1-qadam
: Shifrlash algoritmining uchinchi qadamidagidek, shifroformat tagiga
kalit simvollari ketma ketligi yoziladi.
244
2-qadam
: Shifromatndan s
1R
simvollari va mos kalit simvollari k
m
ketma-ket
tanlanadi. Shifrlash matritsasi Т
ш
dagi k
m
= b
ij
shartni qanoatlantiruvchi qator
aniqlanadi. I qatorda b
ij
= s
1R
element aniqlanadi. Rasshifrovka qilingan matnlar–
o’rniga b
ij
simvoli joylashtiriladi.
3-qadam
: Rashsifrovka qilingan matn ajratilmasdan yoziladi. Hizmatchi simvollar
esa olib tashlanadi.
Мисол:
К = <ҒЎЗА> kaliti yordamida Т = <ПАХTAҒАРАМИ> dastlabki matnni
shifrlash va so’ngra rasshifrovka qilish talab etilsin. Shirflash va rasshifrovka qilish
natijalari quyida keltirilgan:
Dastlabki matn
: ПАХTA_ҒАРАМИ
Kalit
: ҒЎЗАҒЎЗАҒЎЗА
Almashtirilgan so’nggi matn
: МЎЯТҒЯЕАНЎФИ
Shifromatn:
МЎЯТҒЯЕАНЎФИ
Kalit
: ҒЎЗАҒЎЗАҒЎЗА
Rasshifrovka qilingan matn
: ПАХTA _ҒАРАМИ
Dastlabki matn
: ПАХTA _ҒАРАМИ
Polialfavitli almashtirish usullarining kriptoturg’unligi oddiy almashtirish
usullariga nisbatan sezilarli darajada yuqori, chunki ularda dastlabki ketma
ketlikning bir simvollari turli simvollar bilan almashtirilishi mumkin. Ammo
shifrning statistik usullarga bardoshliligi kalit uzunligiga bog’liq.
O’rin almashtirish usullari
O’rin almashtirish usullariga binoan dastlabki matn belgilangan uzunlikdagi
bloklarga ajratilib, har bir blok ichidagi simvollar o’rni ma’lum algoritm bo’yicha
almashtiriladi. Eng oson o’rin almashtirishga misol qilib, dastlabki informatsiya
blokini matritsaga qator bo’yicha yozishni, o’qishni esa ustun bo’yicha amalga
oshirishni ko’rsatish mumkin. Matritsa qatorlarini to’ldirish va shirflangan
informatsiyani ustun bo’yicha o’qish ketma-ketligi kalit yordamida bajarilishi
mumkin. Usulning kriptoturg’unligi blok uzunligiga (
matritsa o’lchamiga
) bog’liq.
Masalan, uzunligi 64 simvolga teng bo’lgan blok (
matrista o’lchami 8x8
) uchun
245
kalitning 1,6 milliard kombinatsiyasi bo’lishi mumkin. Uzunligi 256 simvolga teng
bo’lgan blok
(matritsa o’lchami 16x16
) uchun esa kalitning mumkin bo’lgan
kombinatsiyalari soni 1,4 . 10
26
ga yetishi mumkin. Bu xolda kalitni saralash
masalasi zamonaviy komp’yuterlar uchun ham murakkab amal hisoblanadi.
Gamil’ton marshrutlariga asoslangan usulda
ham o’rin almashtirishlardan
foydalaniladi. Ushbu usul quyidagi qadamlarni bajarish orqali amalga oshiriladi:
1-qadam
: Dastlabki informatsiya bloklarga ajratiladi. Agar shifrlanuvchu
informatsiya uzunligi blok uzunligiga karrali bo’lmasa, oxirgi blokdagi bo’sh
o’rinlarga mahsus hizmatchi simvollar – to’ldiriluvchilar joylashtiriladi. Masalan,
* simvoli.
2-qadam
:Blok simvollari yordamida jadval to’ldiriladi va bu jadvalda simvolning
tartib raqami uchun ma’lum bir joy ajratiladi.
3-qadam
:Jadvaldagi simvollarni o’qish marshrutlarning biri bo’yicha amalga
oshiriladi. Marshrutlar sonining oshishi shifr kriptoturg’unligini oshiradi.
Marshrutlar ketma-ket tanlanadi yoki ularning navbatlanishi kalit yordamida
beriladi.
4-qadam
:Simvollarning shifrlangan ketma-ketligi belgilangan L uzunlikdagi
bloklarga ajratiladi. L kattalik birinchi qadamda dastlabki informatsiya
bo’linadigan bloklar uzunligidan farqlanishi mumkin
Ma’lumotlarni rasshifrovka qilish esa teskari tartibda amalga oshiriladi.
Kalitga mos xolda marshrut tanlanadi va bu marshrutga binoan jadval to’ldiriladi.
Jadvaldan simvollar element nomerlari kelishi tartibida o’qiladi.
Misol:
Dastlabki matn Т
0 =
<ЎРИНАЛМАШТИРИШUSULИ>ni shifrlash tilan
etilsin. Kalit va shifrlangan bloklar uzunligi mos xolda quyidagilarga teng:
Do'stlaringiz bilan baham: | 
