Хожибойга ma'ruza

      Leksik arxaizmlarning leksik istorizmlardan farqlari 

Leksik arxaizmlarning leksik istorizmlardan farqlari: 

1.  Leksik  arxaizm  hozirgi  paytda  mavjud  bo’lgan  narsa-hodisaning  eskirgan 

nomidir. Istorizm esa o’tmish voqeligining nomi. 

2.  Voqelikning  hozir  mavjudligi  uning  eski  nomi  (leksik  arxaizmi)  o’rnida 

yangi  nom  bo’lishini  taqozo  qiladi:  yuz  (hozirgi  so’z)  –  yonoq  (arxaizm),  lab 

(hozirgi  so’z)  –  dudoq  (arxaizm),  dushman  (hozirgi  so’z)  –  yog’iy  (arxaizm), 

qo’shin  (hozirgi  so’z)  –  cherik  (arxaizm)  kabi.  Bu  hol  tilning  lug’at  boyligida 

sinonimik qatorlarni shakllantiradi. 

Istorizmlar  tomonidan  nomlangan  o’tmish  voqeligi  hozir  yo’q,  binobarin, 

ularning (iatorizmlarning) hozirgi tilda sinonimlari ham bo’lmaydi. 

3.  Leksik  arxaizmlarning  yuzaga  kelishida  sinonim  so’zlar  orasidagi  uslubiy 

munosabatlar 

muhim 

rol  o’ynaydi: 

birining 

faollashuvi  ikkinchisining 

passivlashuviga,  arxiaklashuviga olib  keladi. Istorizmlarda  esa bunday  munosabat 

bo’lmaydi:  voqelikning  yo’qolishi  shu  voqelik  nomi  bo’lgan  so’zning 

(leksemaning) lug’atdan butunlay tushib qolisiga sabab bo’ladi.