Хожибойга ma'ruza


Arxiaklashish hodisasining grammatik birliklarda uchrashi



Download 442,15 Kb.
Pdf ko'rish
bet84/99
Sana24.02.2021
Hajmi442,15 Kb.
#59630
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   99
Bog'liq
ozbek tili leksikologiyasi

  Arxiaklashish hodisasining grammatik birliklarda uchrashi 

Arxiaklashish  hodisasi  tilning  grammatik  birliklarida,  xususan,  affiksal 

morfemalarda  va  shu  morfemalar  ishtirokida  shakllangan  grammatik  formalarda 



ham  uchraydi.  Mas.,  fe’lning  sifatdosh  shakllari  qadimgi  turkiy  tilda  “-mish”  va 

“mыsh” (Ta’ngrida’ bo’lmыsh turk Bilga’ qag’an.-“Tangridan bo’lgan turk Bilga 

xoqon”),  “-duq”  va  “du’k”,  “tuq”  va  “tu’k”  (barduq  yerda’-“borgan  yerda”, 

boltuqda-“bo’lganda”) morfemalari vositasida yasalgan

1

, hozir esa bu funksiyada, 



asosan, “-gan” affiksi qo’llanadi: ( bo’lgan, borgan kabi) “-duq” va “du’k”, “tuq” 

va  “tu’k”  morfemalari  esa  grammatik  (affiksal)  arxaizmga  aylangan.  Ba’zi 

morfemalar hozir tilda bor bo’lsa-da, ularning talaffuzi eskirgan bo’ladi: “Yana biri 

Mahmud barlos edi. Navandokliq barloslardindur. Sulton Abusaid Mirzo qoshida 

ham  bek  edi.  Sulton  Abusaid  Mirzog’a  Iroq  viloyati  musaxxar  bo’lg’onda 

Kirmonni  Mahmud  barlosg’a  berib  edi...”  (“Boburnoma”dan).  Bu  gapda 

qo’llangan “-din”, “-dur”, “-g’a”, “-g’on” morfemalari hozirgi “-dan”,     “-dir”, “-

ga”,  “-gan”  morfemalarining  eskirgan  variantlaridir,  bunday  variantlat 

tilshunoslikda fonetik-grammatik arxaizmlar deb ham yuritiladi. 

 

 

 



 


Download 442,15 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   99




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish