Хожибойга ma'ruza

5. So’zni metaforik qo’llash usuli. Bunda ko’p ma’noli so’zning metaforaga 

asoslangan  majoziy  (hosila)  ma’nosidan  uslubiy  figura  sifatida  foydalaniladi: 

Muhtaram  qayin  otamizga!  Siz  bilan  meni  qorong’i  zindonlarga  tushirib,  dor 

ostigacha  tortgan...  Homid  ismli  bir  to’ng’izni,  nihoyat  ikki  yillik  sargardonlik 

so’ngida,  yordamchilari  bilan  tuproqqa  qorishtirishga  muvaffaq  bo’ldim. 

(A.Qod.). Bu gapda tong’iz so’zi ko’chma ma’noda Homidga nisbatan qo’llangan, 

shu bilan Otabekning bu shaxsga nisbatan salbiy his-tuyg’usi, nafrati ifodalangan. 

                                                           

1

 Bu haqda qarang: O’zbek tili leksikologiyasi. Jamoa. –T,: “Fan”. 1981. 160-161-b. 

Yana qarang: Розенталь Д. Э., Голуб И. Б., Теленкова М. А. Современный русский язык.-М.: «Айрис Пресс Рольф», 2001, с. 100-102. 

---

Yana:  Mamajon  lochin  yigit.  Serharakat,  betinim.  (Q.M.).  Bu  gapda  lochin  so’zi 

o’z  ma’nosida  emas,  ko’chma  ma’noda  -  yigitning  epchilligini,  chaqqon  va 

jasurligini baholash maqsadida qo’llangan.     

 

               Tekshirish savollari va topshiriqlar 

1.

 

Uslubiy bo’yoqdorlik jihatdan so’zlar qanday qatlamlarga ajratiladi? 

2.

 

Emotsional-ekspressiv  jihatdan  betaraf  so’zlar  va  betaraf  bo’lmagan 

(bo’yoqdor) so’zlar qanday farqlanadi? 

3.

 

Emotsional-ekspressiv  jihatdan  bo’yoqdor  so’zlardan  nutqda  qanday 

maqsadlarda foydalaniladi? 

4.

 

Nutqda ekspressivlikning ifodalanishi qanday usullarga asoslanadi? 

5.

 

Ekspressivlikni ifodalashning quyidagi usullari haqida ma’lumot bering: 

a)

 

leksik usul; 

b)

 

kontekstual usul; 

c)

 

affiksatsiya usuli; 

d)

 

fonetik usul; 

e)

 

so’zni metaforik qo’llash usuli. 

 

                     Tayanch tushunchalar