Fiziologiyasi va gigiyenasi

Gum oral om illar 
- neyrogumoral boshqarilishining bitta zve- 
nosi hisoblanadi. Misol sifatida chanqoqlik paytida qonning os- 
motik bosimining boshqarilishini ko'rib chiqamiz. Suv taqchilli- 
gi tufayli organizmning ichki muhitida osmotik bosim ko'tariladi, 
bu esa osm oretseptorlarning q o 'zg'atilishiga olib keladi. Yuzaga 
kelgan q o ‘zg'alish asab y o ila ri orqali markaziy asab tizimiga 
keladi. Bu yerdan impulslar ichki sekretsiya bezlariga - gipofa- 
za kelib gipofizning antidiurtek gormonining qonga chiqari 1 ishini 
stimullaydi. Bu gormon, qonga tushganidan keyin buyrakning egri- 
bugri kanalchalariga keladi va hosil bo'lgan birlamchi siydikning
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

tarkibidan suvni yana qonga qayta surilishini tezlashtiradi. Shun- 
day qilib, organizmdagi buzilgan osmotik bosimi tiklanadi.
Qon tarkibida qandning miqdori m e'yoridan ortib ketganida 
asab tizimi m e’daosti bezining ichki sekretor qismining funksiya­
sini stimullaydi. Natijada, qonga k o 'p m iqdorda insulin tushadi va 
ortiqcha miqdordagi qand, gormon ta'sirida jigar va muskullarda 
giikogenga aylanadi.
Jadal muskulli ish bajarilganida organizmning qandga b o ig a n
talabi ortganida va uning miqdori qonda yetarii b oim ag an id a buy­
rakusti bezining faoliyati tezlashadi. Buyrakusti bezining gormoni 
adrenalin glikogenning qandga aylanishini ta'm inlaydi.
Shunday qilib. asab tizimi ichki sekretsiya bezlar faoliyatiga, 
ular tom onidan gorm onlar ishlab chiqilishiga ta ’sir k o isatad i. Juda 
k o ‘plab endokrin kasalliklar (qandli diabet, Bazedov kasalligi, jin ­
siy bezlar funksiyalarining buzilishi) asab tizim ining buzilishi nati­
jasida rivojlanadi. Asab tizim ining ta ’siri sekretor nervlar orqali ba­
jariladi. Bundan tashqari, nervlar endokrin bezlarining qon tomir- 
lariga ham keladi, tomirlarning yuzasini o'zgartirib. bu bezlarning 
faoliyatiga ta'sir ko'rsatadi. N ihoyat, endokrin bezlarda markaziy 
asab tizimini endokrin bezlar holati haqidagi m a ’lum otlar bilan 
signal beruvchi m arkazga intiluvchi nervlarning sezuvchi uchlari 
joylashgan.