10-Mavzu: Amir Temur va temuriylar davri madaniyati Reja

Abdurazzoq Samarqandiy 
(1413-1482) - mashhur sayyoh, elchi va 
tarixchi. Tafsir, hadis, tarix, til va adabiyot fanlarini puxta egallagan. 
SHohrux Mirzo saroyida diplomatik yozishmalarni olib borishda qatnashgan, 
elchilar boshlig‘i sifatida 1442-44 yillarda Hindistonga borib keladi. 1446-47 
yillarda Shoxrux Mirzo uni diplomatik topshiriq bilan Gilonga jo‘natadi. 
Abdurazzoq Samarqandiy Movarounnahr va O‘rta SHarq mamlakatlarining 
XIV- XV asrlaridagi tarixiga oid boy ma’lumotlarni o‘zida jam qilgan 
“Matlai sa’dayn va majmai bahrayn” 
(“Ikki saodatli yulduzning chiqishi va 
ikki dengizning qo‘shilishi joyi”
) nomli tarixiy asari bilan mashhur. 
Mir Muhammad Mirxond 
(1433-1498) - tarixchi olim. Alisher 
Navoiyning maslahati bilan 7 jildli “Ravzat us-safo fi siyrat-ulanbiyo al- 
muluk val-xulofo” (“
Payg‘ambarlar, podsholar va halifalarning tarjimai holi 
haqida janat bog‘i
”) asarining 6 jildini yozib tugatadi. Asarning 6 jildi Amir 
Temurdan Abu Said vafotigacha bo‘lgan davr tarixi, 7 jild. Sulton Husayn va 
uning avlodi tarixi. Bu jildning davomini nabirasi 
Xondamir 
(
bobosi 
vafotidan keyin
) yozib tugatgan. Dastlabki 6 jild matni Alisher Navoiy 
tahriridan o‘tadi. 

---

6 
G‘iyosiddin Muhammad Xondamir 
(1473-1534)-tarixchi. Ona 
tomondan Mirxondning nabirasi va shogirdi. Otasi temuriylardan Sulton 
Mahmud Mirzoning vaziri. 10 yoshgacha Alisher Navoiyning kutuxonasida 
kutubxonachi, 1498 yildan mudir. 1503 yildan boshlab Balxda Badiuzzamon 
Mirzo saroyida xizmat qilgan. 1528 yil Xondamir Hindistonga, boburiylar 
poytaxti Agraga, ya’ni Bobur Mirzo huzuriga borgan. 
Xondamir 13 ta asar yozgan, bizgacha 8 tasi etib kelgan, “Ma’osir ul- 
muluk” (
“Hamasr podshohlarning tarixi”, 1498-1499
); Alisher Navoiyga 
bag‘ishlangan: “Xulosat ul-axbor fi bayon ul-ahvol ul-axyor” 
(“Xayrli 
kishilar ahvolini bayon etish borasida xabarlar xulosasi” 1498-1500
) va 
“Makorim ul axloq” 
(“Oliyjanob xulqlar”, 1501)
; “Dastur ul-vuzaro” 
(“
Vazirlar uchun qo‘llanma
”, 1500-1501); “Nomai nomiy” (“
Atoqli nomlar
”) 
yoki “Inshoi G‘iyosiddin”, (1522-1523), Mirxondning “Ravzat us-safo” 
asariga Xondamir tomonidan qo‘shilgan ilova 7 jild va “Geografik 
qo‘shimcha” (1522-1523), “Habib us-siyar fi axbor afrod ul-bashar” (“
Inson 
zoti xabarlari va do‘stining tarjimai holi”, 1520-1524
), “Humoyunnoma” 
shular jumlasidandir.
Xondamirning 3jildli “Habib us-siyar fi axbor afrod ul-bashar” 
asarining 1 va 2 jildi Turkistondagi xonlar, CHingizxon va uning 
avlodlarining tarixi haqida, 3 jildida esa, XV asrning 90 yillarida 
Movarounnahr va Xurosondagi temuriylar o‘rtasidagi o‘zaro kurashlar, 
SHayboniyxon bosqini haqida bir muncha ma’lumotlar bor. Xondamir O‘rta 
Osiyo, Afg‘oniston, Hindiston tarixiga oid muhim asarlar yozgan va bu bilan 
jahon madaniyati xazinasiga munosib hissa qo‘shgan. 
Astronomiya va matematika sohasida erishilgan buyuk muvaffaqiyatlar 
temuriylar davlatiga katta shuhrat keltirdi. Bu shuhrat, birinchi navbatda 
Mirzo Ulug‘bek nomi bilan bog‘liqdir. Mirzo Ulug‘bek Movarounnahrda 
ilm- fanni tashkil etish borasidagi faoliyati bilan musulmon olami ko‘plab 
olimlarining diqqat-e’tiborini o‘ziga jalb qildi.