Педагогика олий билимгоҳи «Дефектология» ихтисослиги талабалари учун уқув қўлланма

Юқори лабдаги туғма ёриқликлар: 
я ш и р и н ё р и қ л и к ,
т ў л и қ б ў л м а г а н
ё р и қ л и к : а) бурун бўлимида тери- 
тоғайнинг ўзгармаганлиги; б) бурун бўлимида тери-тоғайнинг 
ўзгарганлиги.
Т ў л и қ ё р и қ л и к .
Бунда боланинг илк яш аш даврида 
хирургик даволаш иш лари олиб борилади, бу даволаш ишлари 
<бола нутқининг нормал ривожланиш ига имкон яратади.
Туғма танглай ёриқликлари:
1) ю м ш о қ т а н г л а й ё р и қ л и к л а р и : бу ёриқликлар 
яширин, тўлиқсиз ва тўлиқ бўлади;
2) ю м ш о қ в а
қ а т т и қ т а н г л а й ё р и қ л и к л а р и :
яширин, тўлиқсиз, тўлиқ;
3) а л ь в е о л я р ў с и м т а н и н г , қ а т т и қ в а ю м ш о қ
т а н г л а й н и н г т ў л л қ ё р и қ л и к л а р и :
бир том онлама, 
икки томонлама;
4) альвеоляр ўсимта*нинг ва қаттиқ танглай олдинги қисми- 
нинг тўлиқ ёриқлиги: бир томонлама; икки томонлама.
Логепеднинг субмукез (ш иллиқ ости) ёки яширин ёриқликни 
аниқлаш и анча қийин. Буни аниқлаш учун логопед болага а 
унлисини қаттиқ айтишни таклиф этади, талаф ф уз вақти д а ло- 
гопед бола оғиз бўшлиғидаги ҳолатни кузатиб туради. Талаф- 
фуз ж араёнида яширин ёрйқликнинг шакли яққол намоён бў- 
л ад и .
Б ола ҳаётининг биринчи йили даври да болалар врачи асосий 
р о л ь ўйнайди, бу боланинг эмиши ва кун тартибига раҳбарлик 
қилади, керакли даволаш ишларини олиб боради. З ар у р бўл- 
га н д а амбулатория ёки касалхона шароитида даволаш учун 
йўлланма беради.
Юқори лабдагй ёриқликларни бола ҳаётининг биринчи йили- 
д а операция қилиш (хейлопластика) тавсия этилади. Кўпинча 
€у н д ай операция туғруқхонанинг ўзида ам алга оширилади.
Танглай ёриқликларини б артараф этиш да стоматолог-орто- 
донт турли мосламаларни қўллайди. Шу м ослам алардан бири 
обтуратордир. Обтуратор боланинг овқатланиш ини енгиллашти- 
ради ва операция бўлгунга қадар нутқ ривожланиши учун ша- 
роит яратади. О таларинголог қулоқ, бурун бўшлиғидаги, бурун- 
^ ал қ у м ва бўғиздаги ҳам м а касалликларни аниқлайда ва даво- 
-лайди ҳамда болани операцияга тайёрлайди.
Ақлий ривож ланиш даги ўзгариш лар, асаб касалли клари бў- 
йича маслаҳатни невропатолог беради.
Танглайни тиклаш операцияси (уранопластика) 
кўп ҳол- 
л ар д а м актабгача тарбия ёшида ўтка-зилади.

---

Туғма танглай ёриқликлари боланинг умумий ва нутқий: 
ривож ланиш ига салбий таъсир кўрсатади.
Л аб ва танглай ёриқликларида ҳамм а товуш лар бурунда 
ҳосил бўлади ва бурунланиб тал аф ф у з этилади, «утқнинг аниқ- 
лиги қўпол равиш да бузилади. Товушлар талаф ф узидаги бузи- 
лиш лар билан бирга овоз тембрининг бузилиши ҳам кузати- 
лади.
Ринолалик болалар нутқидаги камчиликларни эрта тў ғр и л аш
муҳим социал ва руҳий-педагогик аҳам иятга эга.