Ш. А. Агзамова, Э. А. Шамансурова, Д. К. Ганиева, С. А. Убайдуллаева

бошланғич холатнинг
танловига боғлиқ бўлиб, улар қорин 
ичи босимини регуляциясига қиѐсий қараш имконини беради.
Кўп холатларда бошланғич холат бу ѐтган ва оѐқлар буккилган холати 
(чап ѐки ўнг ѐнбош, осмонга қараган холат); бундан ташқари тиззада, тўрт 
оѐқда турган холатда, турган ѐки ўтирган холатларда ҳам бўлиши мумкин. 
Касалликни хуруж даври ва хуруждан сўнги даврда деярли эҳтиѐткор 
бошланғич бу ѐтган холатдир, бунда нафас машқларини бажариш учун 
(оѐқлари букилган ва осмонга қараган холатда) мушакларни эркин 
бўшашиши учун энг қулай шароитни таъминланади ва шу билан минимал 
функционал силжишларни келтиради.Бошланғич холатнинг энг қулайи 
қорин пресси ва тос тубини мушакларида бажаришдир.
Ўт пуфаги, умумий ўт йўллари ва ўн икки бармоқли ичакнинг анатомо-
топографик ўзаро хусусияти бошланғич холатлардан: гидростатик босим 

---

394 
таъсири остида ўтнинг ўт пуфаги бўйни ва ампуласига қараб йўналишини 
келтириб чиқарадиган чап ѐнбошда ѐтган холат, тўрт оѐқда турган 
холатларни танлашни талаб қилади. Қорин бўшлиғи пресси мушакларининг 
баъзи иштироки ва диафрагмага тўлиқ акцент қилинганда қорин ичи 
босимининг кўтарилиши бошланғичига қўшимча бўлиб ўтни янада кўпроқ 
хайдалишини кучайтиради. 
Бошланғич холат:
 
тиззада (тўрт оѐқда) қорин мушакларига таъсирни 
чеклаш кераклигида ошқозон ва ичак тугунларини механик силжишини 
келтириб чиқариш учун қўлланилади; бошланғич турган ва ўтирган 
холатларни эса ҳазм аъзоларига нисбатан кўпроқ таъсир кўрсатиш учун 
қўлланилади. 
Сувда даволовчи гимнастика пресланган ѐки минерал сувли 
бассейнларда ўтказилади. Бошланғич холатлардан сузувчи ѐрдамчи 
мосламалар билан ѐки қўл билан ушлаш имкони бор жойда ѐтган холатда, 
осилиб турган стульчикда ўтирган холатда, турган ва харакатда бўлган 
холатларда машқлар бажарилади.
Машғулотларнинг давомийлиги 20 дақиқадан 40дақиқагача бўлиб 
сувнинг харорати 24—26 °С. Бир курс давога 12—15 муолажа, машғулотлар 
индивидуал ѐки кичик гурухли усулларда ўтказилади.
Тоза хаводаги терренкур организмни чиниқтиради ва соғломлаштиради, 
рухий асаб тизимни меъѐрлаштиради. Пиѐда юриш - бу табиий жисмоний 
машқ. 
Жисмоний зўриқишни масофани ўзгартириш, кўтарилиш бурчаги 
(маршрут рақами), юриш темпи (ажратилган масофани аниқ муддатда ўтиш), 
дам олиш учун тўхташ сони ва давомийлиги, юриш давомида нафас 
машқларини бажариш ва дам олишни кунига 1-2 ѐки 3 марта тренировка 
куни ва дам олиш кунларининг алмаштирилиб турилишини аниқлаб 
юкламаларини бериш мумкин.