Ш. А. Агзамова, Э. А. Шамансурова, Д. К. Ганиева, С. А. Убайдуллаева

Дренажловчи нафас машқлари
– асосий эътибор дренажловчи дастлаб-
ки ҳолатларга қаратилади, яъни унга талаб шуки, патологик ўчоғ бронхлар 
бифуркациясидан, тананинг бош қисмидан юқори туриши керак. Қуйидаги 
дастлабки ҳолатлар қўлланилади : 
а) соғ ѐн бошда ѐтган;
б) тизза-тирсак; 
в) қоринда ѐтиб, боши пастга тушурилган; 
г) қоринда ѐтиб, оѐқ қисми 15, 30, 45 градусларга кўтарилган; 
д) ўтирган, бош қисми пастга энгаштирилган. 
Дренажловчи нафас машқлари
– 
бронх ва трахеядан
 
ажралмалар чиқишига 
ѐрдам берувчи машқлар гавда холатини ўзгартириб бажарилади, бу ердан 
йўтал пайтида балғам эвакуацияси яхшиланади.
Ўпка сегментлари учун сегментар холатлар. 
Бу машқларнинг характери йирингли жараѐннинг локализациясига 
боғлиқдир. 
Нафас машқларни бажарилишида жарохатланиш жойи трахея 
бифуркациясидан юқорида жойлашганда дастлабки холат – гавдани трахея 
бифуркацияси томонга эгиш, якунловчи холат бифуркация томондан оғиз 
томонга эгиш холати бўлиши керак. 

---

36 
Шундай қилиб, йирингли жараѐн қаерда жойлашганлигига қараб гавдага 
турли хил холатларда ўзгартириш лозим. 
Жарохатланган зонадан ажралмани ажралишини яхшилаш учун статик 
хамда динамик дренажлаш машқларни бажариш лозим. 
Статик характердаги дренажли машқлар. 
Даволовчи гимнастикани бошлашдан 10-15 минут аввал бемор дренаж 
холатини эгаллаши керак. Шу холатда туриш вақтини оз-оздан ошириб 
бориши керак. Агар ажралмани миқдори кўп бўлса-ю, бемор бу холатни 
бемалол кўтарса унда ваўтини 30-40 минутгача ошириш мумкин. Ажралмани 
соғ ўпкага ўтиб кетмаслигини олдини олиш учун бемор дренажлаш машқини 
соғ ўпкаси билан тугаллаши лозим. 
Ўнг ўпка. Агар йирингли жараѐн ўпканинг олдинги юқори бўлагида 
жойлашган бўлса, бемор ўтирган холида орқага эгилиши керак. Орқа 
бўлагини дренажлашда олдинга юқори сегментда эса чап томонга эгилиши 
лозим. 
Нафас чиқаришда методист кўкрак қафасининг юқори қисмига босим 
беради. Енгил вибрацион уқалаш ва шапалатиб уриш нафас чиқараѐтганда 
балғамни ажралишини яхшилайди.
Ўпканинг ўнг ўрта булагини дренажлашда бемор чалқанча оѐқларини 
кукрак қафасига буккан холда бошини орқага ташлаб ѐтиши керак, ѐки қорин 
билан соғлом ѐнбошга ѐтилади. Чап ўпка ўрта булагидан балғам ажралишини 
яхшилаш учун бемор чап ѐнбошда оѐқ учини кўтариб унг елкани пастга 
осилтириб ѐтиши керак. Балғам чиқаѐтган махалида ўнг ўпканинг пастки 
бўлагини енгил вибрацион уқалаш ва шапатилаш керак. 
Ўпканинг ўнг пастки бўлагини дренажлашда беморнинг холати чап 
ѐнбошда чап қўлини кўкракка босган холда бўлиши керак. Оѐқ томони 40см 
кўтарилган холатда ѐтиши керак. Нафас чиқариш пайтида методист ўпканинг 
орқа ўрта бўлагини 2та курак ўртасини вибрацион уқалаши ва шапалатиши 
керак. 

---

37 
Чап ўпка. Ўпканинг олдинги юқори бўлагини дренажлашда бемор 
ўтирган холатда орқага эгилиши керак. Абцессни локализацияси орқа 
сегментда жойлашган бўлса бемор олдинга эгилиши, юқори сегментда 
жойлашган бўлса ўнгга эгилиши керак. Ўпканинг пастки сегментини юқори 
булагини дренажлашда бемор ўнг ѐнбошга чап елкани осилтирган холатда, 
ўнг қўли кўкрак қафасига босган холда, чап оѐқ тизза бўғимида эгилган 
бўлиши керак. 
Юқори сегментни пастки бўлагини дренажлашда бемор ўнг ѐнбошда 
қоринга ѐнбошлаб кўкрагига ѐстиқ қўйиб, оѐғини учларини кўтариб чап 
оѐғини тизза сохасида букан холатда бўлиши керак. Ўпканинг пастки 
сегментининг чап пастки бўлагини дренажлаш учун кроватни оѐқ қисми 50см 
кўтарилган бўлиши мумкин. Бемор чапга ѐнбошлаб, қўлини кукрак қафасига 
ѐзади. Олдинги тарафга қайрилганда ажралма орқа сегментдан ажралади. 
Ёнбош холат ѐн сегментни дренажлашда қўлай усулдир. 
Стационарларда дренажлаш машқлар пайтида бемор яхшилаб 
йуталиши лозим. Йутал харакати механизмини тушунтириб бериш керак ва 
йуталишни ўргатиш керак. Йутал харакатини ойна олдида кўзатиш мақсадга 
мувофиқ. Беморга рефлектор йўтал билан бронхларда тўла балғамли йўтални 
фарқлашни ўргатиш керак. Бронхларда балғам тўлганда йўтал ўпкадан 
чиқариб юборишга ѐрдам беради. Ўпка дренажлашни якунлашда соғлом 
ўпкани хам дренажлаш керак. Мақсад, соғлом ўпкада иккиламчи яллиғланиш 
кўзатилмаслиги учун.