O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’limi vazirligi abdulla qodiriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti “tabiiy fanlar fakulteti”

Kislotali oksidlar
. Asoslar yoki asosli oksidlar bilan o’zaro ta’sirlanib, tuz
hosil qiladigan oksidlar kislotali oksidlar deyiladi. Kislotali oksidlarni angidridlar 
deb ham ataladi.
Metalloidlar va oksidlovchilik xossasi kuchli bo’lgan metallmaslarning oksidlari 
kislotali oksidlarga misol bo’ladi. Masalan: SO2, SO3, CO2, N2O3, N2O5, P2O5, 
NO2, CrO3, SiO2, Cl2O7 va hokazo.
Ko’pchilik kislotali oksidlar suvda erib, ayni elementning kislorodli kislotasini 
hosil qiladi:
SO3 + H2O = H2SO4.
12 

---

Ba’zi kislotali oksidlar suvda erimaydi (SiO2). Kislorodli kislotalardan suv ajratib 
olinsa, kislotali oksid hosil bo’ladi. Hosil bo’lgan oksid esa ayni kislotaning 
angidridi deyiladi. (angidrid so’zi suvsiz degan ma’noni bildiradi).
1.
Kislotali oksidlar asoslar bilan reaktsiyaga kirishib, tuz va suv hosil qiladi: 
2.
P2O5 + 6NaOH = 2Na3PO4 + 3H2O
CO2 + Ba(OH)2 = BaCO3 + H2O
3.
Kislotali oksidlar asosli oksidlar bilan o’zaro ta’sirlashib, tuz hosil qiladi: 
4.
MgO + SO3 = MgSO4
Amfoter oksidlar
. Kislotalar bilan asosli oksid sifatida, asoslar bilan kislotali 
oksid sifatida reaktsiyaga kirishib, tuz va suv hosil qiladigan oksidlar amfoter 
oksidlar deyiladi. Amfoter oksidlarga quyidagilar misol bo’ladi: ZnO, SnO, RbO, 
As2O3, Cr2O3, Si2O3, MnO2 va hokazo. Barcha amfoter oksidlarning amfoterlik 
xossalari bir xil emas. ZnO kislota va ishqorlarda oson eriydi. Demak, bu 
oksidning kislotalik va asoslilik xossalari bir xil. SnO2ning kislotali xossasi 
kuchliroq, asosli xossasi esa kuchsizroqdir.
Amfoter oksidlarning amfoterlik xossasini Al2O3 misolida ko’rib chiqamiz: 
Al2O3 + 6HCl =2AlCl3 + 3H2O
Al2O3 + 2NaOH = 2NaAlO2 + H2O
Al2O3 xlorid kislota bilan asosli oksid sifatida, ishqor bilan kislotali oksid sifatida 
reaktsiyaga kirishib, tuz va suv hosil qiladi. Ba’zi elementlarning gidroksidlarida 
amfoterlik xossasi namoyon bo’ladi; masalan: 
Al(OH)3 +3HCl=AlCl3 + 3H2O
Al(OH)3 + NaOH = NaAlO2 + 2H2O (aslida Na3[Al(OH)6] hosil bo’ladi).