O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’limi vazirligi abdulla qodiriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti “tabiiy fanlar fakulteti”

4. Tuzlar.
Tarkibi metall ionlari, shunungdek ammoiy ioni va kislota qoldiqlaridan iborat bo'lgan 
murakkab birikmalar tuzlar deyiladi. 
Tuzlar, tuz hosil qiluvchi metall ioni va kislota 
qoldig'i xususiyatiga qarab, har xil turga bo'linadi:
normal (o'rta) tuzlar 
KNO
3
, K
2
SO
4
nordon (gidro) tuzlar KHSO
4
, Ca(HSO
4
)
2
asosli 
(gidroksi) 
tuzlar 
Mg(OH)NO
3
, 
Al(OH)SO
4
O’rta tuzlar tarkibiga ko’ra faqat metall atomi yoki ammoniy gruppasi va kislota 
qoldig’idan tuzilgan. Ular to’la dissotsilanadi. Shuning uchun ular dissotsilanganda 
faqat metall kationlari va kislota qoldig’i anionlari hosil bo’ladi:
NaCl=Na
+
+Cl
-
K
3
PO
4
= 3K
+
+PO
4
3-
CuSO
4=
Cu
2+
+ SO
4
2-
Fe
2
(SO
4
)
3
=2Fe
3+
+3SO
4
2-
Al(NO
3
)
3
=Al
3+
+SO
4
2-
Na
2
SO
4
=2Na
+
+SO
4
2-
FeCl
3
=Fe
2+
+3Cl
-
MgSO
4
=Mg
2+
+SO
4
2-
K
4
P
2
O
7
=4K
+
+P
2
O
7
4
 
9 

---

I.BOB.ASOSIY QISM
1.1 Anorganik kimyoning eng muhim sinfi-oksidlar 
 
Elementlarning kislorod bilan hosil qilgan birikmasi oksidlar deyiladi. Oksidlarda 
kislorod bilan birikkan element doimo musbat valentli, kislorod esa manfiy ikki 
valentli bo’ladi (F2O dan boshqa birikmalarda).
Oksidlar kimyoviy xossalariga ko’ra to’rt gruppaga bo’linadi:
1. Asosli oksidlar; 2. Kislotali oksidlar; 3. amfoter oksidlar (bular tuz hosil 
qiluvchi oksidlar ham deyiladi); 4. Tuz hosil qilmaydigan oksidlar (masalan, NO 
va CO tuz hosil qilmaydi). Ko’pincha bu oksidlar betaraf (indiferent) oksidlar ham 
deyiladi, lekin bu to’g’ri emas, chunki ular ham kimyoviy reaktsiyaga kirishadi va 
birikma hosil qiladi.
Masalan: 2NO + Cl2 = 2 NOCl