Тошкент ахборот технологиялари университети карши филиали ижтимоий-гуманитар фанлар кафедраси Х. Ж. Рузиев «Иқтисодиёт назарияси»

Консорциум - тадбиркорларнинг йирик молиявий операцияларини биргаликда амалга
ошириш мақсадида бирлашуви (масалан, йирик миқёсли лойиҳаларга жуда катта миқдорда
ва узоқ муддатли кредит бериш ёки инвестициялар кўйиш). Концерн - расмий жиҳатдан
мустакил бўлган, кўп тармоқли корхоналар (саноат, савдо, транспорт ва банк каби турли
соҳа корхоналари) нинг мажмуини ўз ичига олувчи бирлашма. Одатда бундай бирлашма
маълум ишлаб чиқариш фаолиятини босқичма-босқич равишда амалга ошириш учун зарур
бўлган турли соҳа корхона ва ташкилотларидан тузилади. Нарх - бозор иқтисодиёти
шароитида товар ва хизматларнинг ижтимоий қиймати ва ижтимоий нафлилигининг
пулдаги ифодасидир. Улгуржи нарх - ишлаб чиқарувчилар томонидан товарлар катта
партияларда бир йўла кўтарасига сотилганда қўлланилувчи нарх. Чакана нарх - товарлар
бевосита истеъмолчиларга сотилганда қўлланилувчи нарх. Дотациялашган нарх - давлат
бюджети ҳисобидан маҳсус арзонлаштирилган нарх. Демпинг нарх - бозорда ўз мавқеини

---

67
мустаҳкамлаш ва рақибларини сиқиб чиқариш учун фойдаланилувчи нарх. Нуфузли нарх -
аҳолининг юқори даромад олувчи қатлами ҳарид қиладиган товарларни сотишда
қўлланилувчи нарх. Нарх диапазони - нархлар оралиғидаги фарқнинг пулдаги ифодаси. Эркин
нарх - талаб ва таклиф таъсирида шаклланадиган бозор нархи
.
1. Рақобатнинг моҳияти ва объектив асослари. Рақобатнинг турлари.
Рақобат кўп қиррали иқтисодий ҳодиса бўлиб, у бозорнинг барча субъектлари
ўртасидаги мураккаб муносабатларни ифодалайди.
Рақобат - бозор субъектлари иқтисодий
манфаатларининг тўқнашувидан иборат бўлиб, улар ўртасидаги юқори фойда ва
кўпроқ нафлиликка эга бўлиш учун курашни англатади.
Бу муносабатларни қийматнинг меҳнат ва нафлилик назарияларини синтез қилиш
усулини давом эттирган ҳолда қуйидаги кўринишда ифодалаш мумкин (1-чизма).