Тошкент ахборот технологиялари университети карши филиали ижтимоий-гуманитар фанлар кафедраси Х. Ж. Рузиев «Иқтисодиёт назарияси»

4-МАВЗУ: ТОВАР-ПУЛ МУНОСАБАТЛАРИ - БОЗОР ИҚТИСОДИЁТИНИНГ
АСОСИДИР (2-соат).
Маъруза режаси:
1. Ижтимоий хўжалик шакллари.
2. Товар ишлаб чиқаришнинг вужудга келиши ва ривожланиш сабаблари. «Маҳсулот»,
«товар», «хизмат» тушунчалари.
3. Товар ва унинг хусусиятлари. Товарнинг нафлилиги ва айирбошлаш қобилияти(қиймати).
Индивидуал ва ижтимоий зарурий меҳнат сарфлари.
4. Қиймат ва баҳо.
5. Пулнинг келиб чиқиши ва мазмуни. Пулнинг асосий вазифалари.
Таянч иборалар: Натурал ишлаб чиқариш - бунда меҳнат маҳсулотлари ишлаб
чиқарувчининг ўз эҳтиёжларини қондириш, ички хўжалик эҳтиёжлари учун мўлжалланади.
Товар ишлаб чиқариш - бунда товарлар ўзининг истеъмоли учун эмас, балки бозорда
сотиш, айирбошлаш учун ва бошқаларнинг истеъмолини қондириш мақсадида ишлаб
чиқарилади. Товар - бирон-бир нафлиликка ва қийматга эга бўлган, айирбошлаш учун
яратилган маҳсулотдир. Нафлилик - товарларнинг кишиларнинг бирон-бир нарсага бўлган
эҳтиёжини қондириш лаёқати. Алмашув қиймати - бу бирор турдаги истеъмол
қийматнинг бошқа турдаги истеъмол қийматга айирбош қилинадиган миқдорий нисбати.
Аниқ меҳнат -муайян аниқ истеъмол қийматларни вужудга келтирадиган меҳнат.
Абстракт меҳнат - меҳнатнинг аниқ шаклидан қатьий назар умуман инсон ишчи кучининг
сарфланиши, ижтимоий меҳнатнинг бир қисми. Меҳнат унумдорлиги - маълум вақт
давомида ишлаб чиқарилган маҳсулот миқдори ёки маҳсулот бирлигини ишлаб чиқариш учун
кетган вақт билан аниқланади. Меҳнат интенсивлиги - меҳнатнинг сарфланиш тезлиги
ёки жадаллиги. Пул - ҳам турдаги товар ва хизматларни айирбошлашда умумий
эквивалентлик ролини бажарувчи маҳсус товардир. Қоғоз пуллар эса шу товар пулнинг
вакилидир.
1. Ижтимоий хўжалик шакллари.
Кишилик Жамиятининг ривожланишида ижтимоий хўжаликни ташкил этишнинг
иккита умумий иқтисодий шакли ажралиб туради. Умумий иқтисодий шаклларнинг тарихан
биринчиси