O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi z. Nishanova, D. Qarshieva

nazoratga ega bo'lmagan faktor 
sanaladi. Bu albatta, eksperimentator xatosi 
hisoblanadi.
Ko'pincha, kontrolga ega bo'lmagan faktorlar mavjudligi tufayli, o'rtacha qiymat ayrim 
og'ishlarga ega bo'ladi. Garchi o'rganilayotgan faktorlar natijalarga o'z ta 'sirini ko'rsatmasa ham.
Ko'pgina 
(
statistik tahlil) masalalarida interpretatsiya natijalari "statistik qiymatga ega bo'Igan 
ma'lumotlar" sifatida ko'riladi. 
Eksperiment rejasini tuzish 
gomogen 
yoki 
geterogen 
bo'lishi mumkin. Bu uning mustaqil 
ko'rsatkichlar soniga, o'zgaruvchilar darajasining teng yoki teng emasligiga bog'liq bo'ladl
3 ta mustaqil ko'rsatkichga ega bo'Igan LxMxN rejasi 
Lotin kvadrati" 
metodi asosida tuziladi. 
"Lotin kvadrati" metodi 2 ta va undan ortiq bosqichga ega bo'Igan 3 ta ko'rsatkichni bir vaqtning 
o'zida tekshirish uchun qo'llaniladi. "Lotin kvadrati" ning tamoyili shundan iboratki, 2 ta 
bosqichga ega har xil o'zgaruvchilar eksperimental rejada bir martagina uchraydi. "Lotin 
kvadrati" guruhlar sonini keskin qisqartirish imkonini beradi.
O 'zgaruvchilar o 'rtasidagi bo 'lishi mumkin bo'lgan ta'sirlar quyidagilardir:
- nolga teng bo'Igan ;
- ajraladigan;
- kesishadigan ta'sirlar.
O 'zaro ta 'sirning Yuqori baholanishi dispersion tahlil bo'yicha, 
StYudent
ning t-mezoni esa, har 
xil guruhlarning faoliyatini baholashda qo'llaniladi.
Barcha ko'rib chiqilgan variantlarda eksperimentni rejalashtirishda 
balansirovka usuli
dan ham 
foydalaniladi: turli xil sinaluvchi 
guruhlarga har xil eksperimental talablar qo'yiladi.
Guruhlar miqdorini tenglashtirish natijalarni tenglashtirish imkonini yaratadi.
"Barcha sinaluvchilarga - barcha ta 'sirlar" strategiyasi aks ettirilgan rejalarni Makk Koll 
rotatsion eksperimentlar 
deb ataydi. Kempbell bu rejaga kvazieksperimentlar sonini qo'shib, 
ular asosida tashqi validlikni boshqarib turgan.
Faktorli eksperimentlarga misol uchun, konsensus liderli yoki lidersiz guruhda yaxshi 
aniqlanishini bilmoqchi bo'lsak, qanday boshqa talablarni qo'yishimizni va o'zimiz qay tomonga 
o 'zgarishimizni aniqlab olishimiz lozim. Guruhning har bir a'zosi qatnashishi shartmi va ular bir 
xil jinsda bo 'lishliligi, kommunikatsiya ya 'ni o 'zaro aloqalar erkin yoki tizimlashtirilgan 
bo'lishligi, guruhdagi muammoni yechish uchun qiyin yoki oson masalani berishimiz alohida
ahamiyat kasb etadi. Balki sizlar bularning hammasi hech qanday rol o'ynamaydi deb o'ylarsiz, 
ammo liderning guruhga ta'sir etish jarayoni uning soniga bog'liqdir. Biz bu ma'noda faktorlar 
sirasiga guruh sonini va guruh liderini hisobga olishimiz lozim.
Tasavvur qiling, guruhning qabul qilgan qarori nafaqat liderga balki guruh soni va 
qatnashuvchilar jinsiga ham bog'liq deb o'ylaylik. Shuning uchun biz qatnashuvchilar jinsini 3-
faktor deb olamiz va uni 3 bosqichga bo 'lamiz : erkaklar, ayollar va aralash guruh(ayollar va 
erkaklar). Ana shundagina natijalar biz kutgandek bo 'lishi mumkin.
Yuqorida biz faktorli eksperimentlar, rejalar va ularda qo'llaniladigan usullar haqida so'z 
Yuritdik. Endi ularning Yutuq va kamchiliklariga to 'xtalib o 'tamiz.