Боҳодир эшов

 
3-
§
. Туркистон Автоном Совет Республикаси (Туркистон Республикаси) 
Туркистонда ҳокимиятнинг фақат ишчилар ва европалик миллат 
вакиллари қўлида бўлиб қолиши ўлкадаги барча демократик кучларнинг 
ҳукуматга бўлган ишончсизлигини кучайтириб юборди. Бунга қарши 
Марказдаги большевиклар ҳукумати чекка ўлкалар, шу жумладан 
Туркистонда ҳам ―советча асосдаги автономия‖ ўрнатишга қаттиқ киришди. 
Бу вазифани амалга ошириш учун Москвадан кўплаб партия ва совет 
ходимлари Туркистонга жўнатилди. Жумладан, П.А. Кобозев Ўрта Осиѐнинг 
фавқулодда комиссари қилиб юборилди. 
1918 йил 20апрел-1май кунлари Тошкентда Туркистон ўлкаси 
Советларининг V съезди бўлиб ўтди. Унда ―пролетар демократияси‖га 
тегишли тамойиллари бўйича танлаб олинган 251 депутат (шундан 120 таси 
туб миллат вакиллари) иштирок этди. Съезд кун тартибидаги асосий масала 
Туркистонда Совет мафкурасига асосланган большевикча автономия яратиш 
бўлди.
Советларнинг V ўлка съезди ўзининг марказий ҳокимиятга тобелигини 
очиқ намоѐн этиб, Москвага совет Россияси сиѐсий раҳбариятининг ―барча 
инқилобий шиорлари ҳаѐтга қатъий тадбиқ этилиши‖ таъкидланиб телеграмма 
жўнатди. Бунга жавобан В.И.Ленин ва И.Сталин зудлик билан жавоб 
телеграммаси йўлладилар. Унда қуйидаги сўзлар бор эди: ―...совнарком 
сизнинг советлар асосидаги ўлкангиз автономиясини қўллаб-қувватлайди. Биз 
сиз бошлаган ишларни ѐқлаймиз ва бутун ўлкани советлар тармоғи билан 

---

408 
қоплайсиз, мавжуд советлар билан тўлиқ алоқада бўласиз деб тўлиқ 
ишонамиз‖.
Съезд делегатлари Ленин ва Сталиннинг кўрсатмалари асосида 1918 йил
30 апрелда ―Россия Совет Федерацияси 
Туркистон Совет автоном
республикаси
‖ ҳақида Низомни қабул қилди. Ушбу Низомда Туркистонда 
давлат қурилиши асослари, унинг ҳудуди, олий қонунчилик ва ижроия 
органлари, маҳаллий органлар тузилиши, вазифалари ва уларнинг совет 
Россияси билан ўзаро муносабатлари белгилаб берилди. Ушбу Низом 
Туркистонда автоном республика тузилганлигини қайд этиб, унга мувофиқ, 
Бухоро ва Хивадан ташқари, Туркистон ўлкасининг географик чегараларидаги
бутун ҳудуд Россия совет федерациясининг