Hayrat ul-abror

 
XX UChINChI HAYRAT
 
 
U parishonxol sayyoh (ko‘ngul)ning farishtalar olami shabistonidan (inson) badani 
mamlakatining ko‘rg‘oniga tushgani va u mamlakat odamlari (a’zolari)ning ham «Meni 
eslanglar, men ham sizlarni yodga olaman» buyrug‘i bilan mislsiz qudrat (Xudo) yodida ekanini bilib, 
hayrat o‘fining alanga olgani, vujudi u o‘tdan kul bo‘lib, yo‘qlik yeliga tamomila 
sovurilish bilan ikkinchi yo‘qlik o‘rniga erishib, shundan so‘ng, Xudodan unga to‘kis-tugal boqiylik 
yetib, ko‘ngul egasining
58
 o‘sha mamlakatda xalifalik taxtiga o‘tirgani 
55
Сaккизинчи oсмoн тaсвирлaнмoқдa.
56
Сўнгги, тўққизинчи oсмoн ҳaқидa гaп бoрмoқдa.
57
«Бут» - «буддa» сўзидaн. Бундa буддa хaйкaллaри кўздa тутилмoқдa.
58
«Кўнгул эгaси» - инсoн.

---

Алишер Навоий. Ҳайратул-аброр (насрий баёни) 
www.ziyouz.com
кутубхонаси
33
Quyosh Sharqqa o‘z bayrog‘ini tikib, jahon mamlakatlarini egalladi. Osmon otiga minishni ixtiyor 
etib, ufq tomonidan u otni sakratib chiqdi. To yuqoriga ko‘tarilgunga qadar uni tezlatdi, o‘z harorati bilan 
olamni isitib yubordi.
Inson hamon hayrat mayidan mast edi. Mastlik uyqusiga berilib ketgandi. Quyosh issig‘i miyasini 
qizdirishi bilan seskanib ketib, o‘z xushiga keldi. Shunday achchiq may bilan mast bo‘lib, hatto uning 
qiziq o‘tidan issig‘i chiqdi. Har lahza yana sayoxat etish havasining o‘ti ko‘ngulga shu’la sochib, o‘ziga 
bir doimiy vatan topish xayoli esiga tushdi. Ko‘ngul yana safar qiyinchiliklarini bo‘yniga olib, maqsad 
manzili tomon yo‘lga tushdi.
Ko‘ngul bu dunyo saxnidan zavqlanib turganda, uning oldida ajoyib bir shahar
59
paydo bo‘ldi. U 
shaharning har tomonida mavjud ajoyibotlarning ham hisobi yo‘q edi. Yaratuvchi (Xudo) ning qo‘li 
uning loyini yasaganda, uning shaklini alohida bir lutf bilan yaratgan edi. Uning vujudini ikki ustunning 
ustiga o‘rnatdi, uning ichiga juda ko‘p qiziq narsalarni berkitdi. Uning gavda tuzilishiga tartib 
berayotganda, uni to‘rt javharni (o‘t, havo, suv, yer) bir-biriga qo‘shib yaratdi. Bundagi ikki javhar (o‘t, 
havo) eng yuqori sifatlisi, qolgan ikki javhar (suv, yer) esa quyi sifatlisi edi. Bu to‘rt bir-biriga zid 
narsalar o‘zaro shunday tenglashdilarki, bularning qo‘shilganidan bir butunlik yuzaga keldi.
Uning ichida masjid, bozor, mahallalar bor, ko‘chalar, bog‘lar, mayxonalar bor. Unda yongan o‘tning 
Muso yoqqan o‘t yorug‘icha yorug‘i bor; yeli Iso nafasidek jonbaxsh. Suvlari jannat suvidek muloyim, 
tuprog‘i gul bo‘lib, anbar isini beradi.
Mamlakatning o‘rtasida bir taxt ham bor. Shu yerdan podshoh mamlakatni boshqaradi. Taxtda bir 
xol yuz bersa, bu hamma iqlimga ta’sir ko‘rsatadi. Taxtda tinchlik bo‘lsa, boshqa hamma joyda ham 
tinchlik; tinchlik bo‘lmasa, hammasi - notinch.
Uning eng tepasida bir qasr bo‘lib, uni qurgan me’mor o‘zining yaratuvchilik pargori bilan uni 
alohida ajratgan. Bu qasrning tuzilishi har qanday nozik aqlni hayron qoldiradi; uning loyixasi Chin 
naqqoshlarini ham lol etadi
60
. Bu qasrning usti oliy bir gumbaz bilan yopilgan; bu gumbaz osmon 
gumbazi bilan teng
61
. Osmon gumbazida nima yozilgan bo‘lsa, ularning barchasi bu xushbichim 
gumbazda ham yozig‘liq.
Bu qasrga ajoyib bir eshik ochib qo‘yilgan; ovozidan (har ochilib yopilganda) durru gavhar 
sochiladi
62
. Bu eshikning ikki tabaqasi ham la’ldan, uning dandanalari toza durdan
63
. Palosi yoqut bilan 
to‘qilgan, durlar yoqutning orasida qolib ketgan.
Nimaiki yeyish va ichishga tegishli bo‘lsa, nimaiki yeyish va ichish uchun yoqimli bo‘lsa, hammasi 
bir yo‘l bilan boradi; kechayu kunduz shahar aholisi shundan oziqlanadi
64
.
Ortiqcha, kerak emaslarini daf etish uchun ham bunda ikki yo‘l bor.
Bu yo‘llar past tomondan o‘tadi
65
.
La’l eshikning tepasida ikki tuynuk
66
bo‘lib, bunday tuynuklarning bo‘lishi ham yaxshi va yoqimli. 
Ular orqali nafas olib, chiqarib turiladi. Bu tuynuklarning ustidan kumush suvi yuritib qo‘yilganday.
59
«Aжoйиб бир сaхaр» - бу ўриндa инсoн вa унинг гaвдa тузилиши кўздa тутилaди.
60
Гaп инсoннинг бoши устидa бoрмoқдa.
61
Гaп инсoн бoшининг қoпқoғи устидa.
62
Оғиз вa ундaн чиқaдигaн тoвуш (сўз) кўздa тутилaди.
63
Икки лaб вa тишлaр кўздa тутилaди.
64
Бу икки бaйтдa қизилўнгaч кўздa тутилaди.
65
Бундa эсa сийдик вa axлaт йўллaри кўздa тутилaди.
66
Буруннинг икки тeшиги.

---

Алишер Навоий. Ҳайратул-аброр (насрий баёни)