Ashyoshunosligi

Termoplastik smolalarni
(inden-kumaron, poliefir va h.k.) 
oq pigmentlar yoki nurlanib turadigan tabiiy kukunlar bilan 
qorishtirib olingan suyuq bo'yoqlar y o l qurilishida ko‘p ishlatiladi. 
Bunday yolbop bo'yoqlar aksariyat asfalt-beton yo‘l yuzasiga 
belgilar tushirishda ishlatiladi. Tasma chiziqning yaltirashini 
la’minlash uchun yirikligi 0,1 mm ga teng bo‘lgan yumaloq shisha 
donalaridan 30% gacha qo‘shiladi. Bo’yoq issiq holatda tayyor- 
lanadi va soviganda qotadi.
Ko'cha yuzasiga chiziladigan chiziq bo'yoqlardan yana birining 
tarkibi quyidagichadir: poliefir smolasi — 23%; P-6 markali poliefir
87

---

smolasi — 4%, transformator moyi — 1,15%, pigmentbop ikki 
oksidli titan — 3%, dolomit kukuni — 18% va marmar kukuni — 
40%. Ushbu tarkibdagi ashyolar bir jinsli quyqaga aylangunga 
qadar qorishtiriladi. Olingan quyqa kulrang bo‘ladi. U 180—185°C 
gacha eritiladi, yo‘lga tasma chiziqlari chizilgandan keyin soviydi 
va qotib och kuhangga aylanadi.
Bo‘yoqni tayyorlash uchun qorgichga birinchi boMib marmar 
kukuni, keyin ikki oksidli titan solinadi. Tarozida tortilgan dolomit 
solinadi. Tarozida tortilgan dolomit kukuni bilan poliefir smolasi 
ham qorgichga solinadi va barcha tarkib 20 daqiqa bir jinsli holatga 
aylangunga qadar aralashtiriladi. Keyin transformator moyi bilan 
yana 10 daqiqa aralashtiriladi. Nihoyat, qoplarga solingan tayyor 
quruq kukun bo‘yoq maxsus qozonda eritilib, yo‘l yuzasiga tasma 
shaklida chiziladi. Termoplastik bo‘yoq haroratga chidamli toza 
va yaltiroq holatda turishi hamda chidamliligi bilan farq qiladi.
Yo‘l yuzasidagi tasma chiziqlarni PVX dan ishlangan LR-73 
markali 
o‘rama tasmalarni 
yopishtirish usuli amaliyotda sinab 
k o ‘riladi. Buning uchun oddiy qorgich m ashinalarda PVX 
kompozitsiyasi tayyorlanib, maxsus tasma shaklini beruvchi tirqish- 
dan ekstruziya usulida bosim ostida chiqariladi va qotgandan keyin 
o‘rama holatda qurihshga yuboriladi. Tasma benzin, har xil moylar, 
xlorli eritmalar, ishqor va kuchsiz kislotalar ta’siiiga chidamlidir. 
Shuningdek, egiluvchan, 25°C dan 60°C gacha bo‘lgan haroratda 
chidamü va ishqalanishdan buzilmaydigan xususiyatga ega. Yo‘l 
yuzasiga tasma chiziqli o‘rama ni yotqizish texnologiyasi quyida- 
gicha: PVX tasmaning bir tomoniga yelim quyqasi surtilib, yo‘l 
yuzasiga yopishtiriladi, keyin uning ustidan og‘ir asfalt-betonni 
zichlovchi katok-mashina yurgiziladi va 20—30 daqiqadan so‘ng 
yo‘l harakatlaiini boshlash mumkin boladi. Bir metr uzunlikdagi 
tasma chiziqli o‘ramani yo‘lga yopishtirish uchun 0,15—0,18 kg 
tasm a, 0,17—0,18 kg elim quyqasi ishlatiladi. Chidam lilik 
muddati — 2 yil. Germaniyada ikkita tarkibiy qismdan iborat 
tasma chiziq uchun