yuqorisidan boshlanadi. Q izilo'ngach
bilan parallel holda va
oldida traxeya joylashgan. Traxeya qizilo‘ngachni bo‘yin sohasida
biro z c h a p g a suradi. S h u n i h isobga olib q iz ilo ‘n g a c h d a
operatsiyalar bajarish u c h u n kesm ani uning ch ap to m on idan
boshlash kerak.
Q izilo‘ngach va traxeya orasida uzunasiga joylashgan yog‘
kletchatkasi mavjud. Shu yog‘ kletchatkada orqaga qaytaruv-
chi nerv tolasi o ‘ng to m o n d a n trax ey an in g orq a devori
b o ‘ylab, ch ap d an esa qizilo‘ngachning oldingi devori b o ‘ylab
joylashgan. Bu ariqchani qalqonsim on bez pastki chetida past-
ki qalqonsim on arteriya kesib o ‘tadi. O peratsiya vaqtida ja r-
rohlar ushbu elem entlam in g bir-biri bilan uzviy bog‘liqligiga
alohida e ’tib o r qaratishlari kerak.
Qizilo‘ngach um urtqalar oldida uzunasiga joylashgan m us-
kullar ustida yotadi. U ning orqasida yog‘ kletchatkasi b o ‘lib, u
yuqorida halqumga, pastda esa ko‘krak o ‘rta bo ‘shlig‘iga davom
etadi. Q izilo‘n gach ning yuqori qism iga q alq onsim on bez
yopishgan. Pastki qismida um um iy uyqu arteriyasi: o ‘ngda 1 —
1,5 sm, chapda 0,3 — 0,5 sm tashqariroqdan o ‘tadi.
Q iz ilo 'n g a c h n in g b o ‘y in qism in i
pastki q a lq o n sim o n
arteriya qon bilan ta'm inlaydi. U orqaga qaytuvchi nerv va
sim patik nerv tolalari yordam ida innervatsiyalanadi.
Limfa suyuqlig'i a w a lo traxeya, qizilo'ngach lim fa tugun-
lariga yig‘ilib, keyin b o ‘yinning c h u q u r lim fa tugunlariga
quyiladi. C hap b o ‘yinturuq venasi bilan o ‘m rov osti venasi
q o ‘shilish joyida a n ch a katta lim fa tuguni m avjud b o ‘lib,
m e'd an in g rak kasalligida u kattalashadi va og‘riqli b o ‘ladi.
Q IZ IL O ‘NGACHNING YOSHGA B O G ‘LIQ
HOLDA 0 ‘ZGARISHLARI
Yangi tu g‘ilgan chaqaloqlarda qizilo‘ngach b o ‘yin qism i-
ning uzunligi 3 sm bo'ladi. U ning yuqori chegarasi
III um u rt-
qalararo to g‘ayga to ‘g‘ri kelsa, pastki chegarasi to ‘sh suyagi
kesmasi va I ko‘krak um urtqasiga to ‘g ‘ri keladi.
Chaqaloqlarda qizilo‘ngach kengligi 8 m m , m ushak tizimi
hali yetarli darajada rivojlanmagan, shilliq qavatdagi bezlar kam,
qon tomirlari esa yaxshi rivojlangan b o iad i.
Yangi tu g ilg a n chaqaloqlarda qizilo‘ngach a tro f to ‘qi-
m alariga yaxshi birikm agan b o ia d i. Shuning uchu n u oson
siljishi m um kin. U o ‘rta chiziqdan chapga surilgan holda
108
www.ziyouz.com kutubxonasi
joylashgan. Q izilo ‘ngach b o ‘yin qism ining c h a p to m o n id a
q alq o n sim on bez, o ‘ng to m o n id a
esa o rqaga qaytuvchi nerv
yotadi. U n in g y o n to m o n id a (bir n e c h a m m c h a p d a va 1 sm
o 'n g d a ) u m u m iy uyqu arteriyasi joylashgan.
B ola ulg‘aya borgan sari q izilo ‘ngach h a m o ‘sib boradi,
m u sh ak lar ku chay adi, shilliq qavat b ezlar bilan boyiydi.
T 0 ‘S H - 0 ‘M R 0 V - S 0 ‘R G ‘IC H S I M 0 N S O H A S I —
R E G IO S T E R N O C L E ID O -M A S T O ID E U S
Bu sohani shu nom li m ushak egallagan. M ushakning yuza
fassiyasi o ‘zida m. platysma tolalarini tutadi. Fassiya ostida to‘sh-
o ‘m rov -so ‘rg‘ichsim on m ushakning orqa qirrasidan chiquv-
chi b o ‘yin nerv chigali joylashgan (n. transversus colli, n.
auricularis m agnus, n.occipitalis m inor, n.n.supraclaviculares
kabi shoxlar shu chigaldan boshlanadi).
T o ‘sh - o ‘m rov - s o ‘rg ‘ic h s im o n m u sh a k n in g o ‘rta
u c h id a n b ir q ism in i y u q o rid a n p astg a y o ‘n alg an tashq i
b o ‘y in tu ru q venasi kesib o ‘tad i. B o ‘yin
xususiy fassiyasi
m azk u r m ushakka qin vazifasini bajaradi. M ushakning pastki
qism ini b o ‘yin nin g u c h in c h i fassiyasi o ‘raydi. B o‘yinning
t o ‘rtin c h i fassiyasi q a v a tlari o ra sid a n e rv -to m ir tu ta m i
joylashgan. Bu fassiya nafaq at nerv tu ta m in i o ‘rab tu rad i,
balki u lam i b ir-b irid a n ajratib h a m tu radi. U m u m iy uyqu
arteriyasi, ichki b o ‘y in tu ru q venasi
va ad ashg an nervlam i
b ir-b irid an ajratib turadi. Y uza fassial q in u stid an , u m u m iy
uyqu arteriyasining oldingi devori bo'ylab qiyshiq yo'nalishda
ram us su p erio r ansae cervicalis chiq ad i va u I — III b o ‘yin
nervi shoxlari bilan birikadi.
U M U M IY UYQU ARTERIYASI —
A. CAROTIS C O M M U N IS
Bu arteriya o ‘ngdari yelka — bosh arteriyasidan, chapdan
esa aorta yoyidan boshlanadi. U qalqonsim on tog‘ay to ‘g ‘risi-
gacha (b a’zan til osti suyagigacha) k o ‘tarilib borsada, o ‘zi-
dan h ech qan day shoxlam i berm aydi. Shu jo yda u ichki va
tash q i uyqu arteriy alarig a b o 'lin a d i.
Bu jo y n in g am aliy
aham iyati katta, chunki shu jo yd a q o n tom iri shikastlansa,
qon bosimi keskin pasayib, yurak faoliyati izdan chiqadi. Bunga
sim patik, adashgan va til-h alq u m nervlari yig‘m asining shu
jo y d a joylashganligi sabab b o ‘ladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Pastki jag‘ burchagidan, so‘rg‘ichsim on o ‘sim ta d o ‘ngligi
orqali, to ‘sh -o ‘mrov bo‘g‘imi joylashgan nuqtaga o ‘tkazilgan
chiziq bo ‘ylab uyqu arteriyasi yotadi. U chapdan to ‘sh -o ‘mrov
b o ‘g‘im idan bir barm oq kengligida tashqarida yotadi. Arteriya
um urtqalar ko‘ndalang o ‘simtalari yonidan o ‘tganligi sababli,
undan qon ketganda uni barm oq bilan shu o ‘simtalarga
bosib
qon ketishini to ‘xtatish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: 
