Jurnalistikasi



Download 10,04 Mb.
Pdf ko'rish
bet4/61
Sana25.04.2022
Hajmi10,04 Mb.
#580225
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   61
Bog'liq
Jahon jurnalistikasi tarixi (F.Mo\'minov, A.Nurmatov) (1)

k o ™mun^
tsl^
.
aabilalardan tashqi, balk i ichki ko‘nm sh)arga h a m eg a. bo Idi. Q abi a 
oqsoqoUari yoki sa rd o rla ri q avm idan k o 'ta n h b chiqib, tabnyki, kom m u
kativ jarayonlam i o ‘z q o ‘llariga olishdi. 

.nf,h!Jn |. •
E ne aizig 'i sh u n d a k i, m ezolit va neoht davrlarida keyinchahk ju r 
n alistfk ifu ch u n ju d a k erakli b o ‘lgan b o ‘yoqlar kashf etilib ular yordam ida 
ibtidoiy o dam lar to m o n id a n to g 'la r, qoyalar h am da g orlarda turii 
tushirilgan Bu b o ra d a k eyinchalik to ‘xtalamiz. H ozir esa ju rn a l^ tL ^ n in g
vuiudaa kelishi u c h u n ju d a m uhim aham iyatga ega bo lgan bir ixtiro
S
i
M S ? e ’U b o r i m iz n i q a r a ta y lik . Q a d im s h u n o s lik q a z H m a la n v a
tadqiqotlari natijasida sh u n d a y fakt m a’lum bo'ldiki, P ^ ohtningn^ r^
"
qichlarida ishlab c h iq a rilg a n loy va sopol buyum larga 
na^ * } an
m en t)lar ham tu sh irilg an ekan. Bu ibtidoiy o d am lar bosm a trafaretdan 
foydalanib, o 'z m a h su lo tlarin i adad (tiraj) shaklida, ko p nusxada c h q a -
rishga erishganlarini k o ‘rsatadi. Adadiylik esa o m m av.y kom m unikats.ya-
la m iY a ria ^ b ir-ik k i8 o m m a v iy kom m unikatsiyaning jum aU stikaga yoki
iiHnHivlikka tecishli ib tid o iy shakllariga diqqatim izni jalb qusak. Arxeo-
q a r a g a n d a , d a s tla b k i k o ‘p n u s x a l, b u y u m -
l a r d a n b iri o d a m l a r n i n g s h a x s iy m u h r la n b o 'l g a n e k a n . S u n d a y m u h r i 
aadim iy S harqning b a rc h a m am lakatlanda topilgan. E ng qadim iy m uhr 
ard a m a’lum b ir belgi yoki tasvir tushirilgan bo'lsa, vaqt o tib v a . y0^u, 
paydo b o'lganidan k eyin m uhrlarda egasining ismi h am da lavozirm o yib 
yozila boshladi. M u h ria r loy, g'isht, barg, Po ‘stloq y o b m atoda bitdgan
s h a rtn o m a la ^ ^ a ^ ^ 8 ^ ^ m u h im
masa\a
«t0.‘rtin ch i hokim iyat* tusI)u n "
chasiga yaqin. O lim larn in g uqtirishlaricha, ibtidoiy qabilalarda J ^ t c h i i
fikri ju d a yuqori tu ig a n va hal qiluvchi kuchga ega bo gan. T a n x ilm ida 
bunday ja ra y o n lar «ibtidoiy dem okratiya* deb n o m olgan\ Q^
. ? id 
uruR‘ a ’zolari paydo b o ‘lgan m uam m om ja m o am n g um um iy yig 
0
‘itaga qo'yib, m u h o k a m a qilishgan. S hundan keyin ko ^ hl1* ^
asoslanib q aro r c h iq a rilg a n va uning bajanhshi ham m a u chun rnajbur y 
b o'lg an
Ja m o atch ilik fikriga bo'ysunm agan o d am qattiq jazolangan. 
Boshliq va sa rd o rla rn in g gapi u n ch a ham m uhim deb luso^
aJ* n ? J J :
O araneki hatto ib tid o iy jam iyatda, ya’m , h ah qon u n , sud va yrochi 
tuzilm alar b o 'lm a g a n d av rlard a ham jam oatchilik fikri o ‘ta aham iyatli
h a m t
S
C—
^
k
S
d a s tla b k i q o n u „ . a r h a m m u a ^ a n b i r
to p q ir aqlli inson to m o n id a n yozilmagan. M utaxassislarnm g ta kidlash- 
laricha, ibtidoiy q o n u n la r oqsoqollar tom onidan tayyorlangan va ularnm g 
m ajlisida m u h o k a m a q ilin g an d a n so ‘ng tasdtqlangan
Y ana b ir tu s h u n c h a n i o ‘rtaga tashlaylik. F ik n m izch a, h ar b ir ongh 
insonda boshqa in stin k tla r qatori om m aviy kom m um katsiyalarga m sbatan
www.ziyouz.com kutubxonasi


ham qandaydir tug'm a sezgi b o 'la d i. Aynafl shu sababli u jam oaviy 
kom m unikatsiyalarsiz yashay olm aydi. M azkur sezgilam ing inson to m o - 
n idan turli usullarda: jam oa, oila, qabila oldida, devor va toshlardagi rasm 
ham da yozuvlarda, yog'och yoki m arm arda o'yilgan h ay kalchalarda va 
hokazo tarzda ifodalanishi ju d a u zo q qadim iy davrlarda boshlangan. Bu 
ishlarni bajaruvchi, o 'z m e h n atid an keng ja m o a xabar to p ish in i ongsiz 
holda bo'lsa ham , sezardi va b arc h a harakatiarini sh u n d a y e ’tiborga 
sazovor boMishga va uni oqlashga y o ‘naltirardi.
Ibtidoiy kishining ruhiy h o ia ti sh u n d a y bo'lgankî, u q a e rd a b o ‘lmasin 
va nim a qilm asin, h ar d oim uziuksiz kom m unikalsion 
m aydonda 
yashayotganini ongsiz yoki ongli ravishda his qilib (urgan. S hu boisdan 
ja m o a o ‘rtasidami, yolg‘iz holdam i, ovda, o ‘rm onda yoki c h o ‘ldam i — q a t’i 
nazar, o 'z in i yakka sezm agan. C h u n k i u o'zin in g jis m o n iy badanini 
ikkinchi bir ruhiy dunyo bilan birga d eb hisoblagan. U shbu jam o av iy ruhiy 
holat ibtidoiy insonga ko‘p m ing yillar davom ida xos b o ‘Iib kelgan va eng 
aw a lo , uning ongida, keyinchalik esa d in ham da m ifologiyada o ‘z aksinî 
topgan.
Din va mifologiya — ommaviy kom raunikatsiyalam ing boshlang‘ich 
shakllari sifatida. Din. Ibtidoiy kishining shunday atalishiga asosiy sabab — 
uning fikrlash qobiliyatlari a n c h a past va zaif bo'lganligidir. G a rc h i ongli 
inson deb tavsiflansa-da, u paytlardagi o dam lar ongi hali rivojlanishning ilk 
bosqichlarida edi. Shu sababli ibtidoiy o dam lar na o ’zini, n a tabiatdagi 
hodisalam i tushunishdan ojiz edilar. A tro f m uhit ularga jo n li ruhlarga 
to 'lib ketgandek tuyulardi va z a if tasaw urlaridagi shu ru h la rd a n qo'rq ib , 
ularga sig‘inishga tushunardilar. N atijad a , inson to m o n id an tevarak-atrofni 
o'rganish u chun foydalanilgan b irin c h i fikrlash shakii — d in iy fikrlash 
paydo bo'ldi.
N azarim izda, ongli insonning shakllanishi diniy fikrlash ham da 
bilishning uyg‘un rivojlanish ja ra y o n id a , ayni b ir p ay td a y u z bergan. 
C hunki diniy shaklda bo'lsa-da, b u n d a y fikrlash ham in so n n in g aqli ancha 
o'sganligiga dalolatdir. Qadim gi o d a m la r g ‘o r va qoyalarç>a tushirilgan eng 
burungi rasm larda o 'zlari ovlaydigan, lekin yakkam a-yakka olishuvda 
kuchlari yetmaydigan bahaybat h ay vonlarni ilohiylashtirganlar.
B obning boshida biz so‘z in so n d a n qanday ajralgani va shuning 
natijasida om m aning mulki sifatida xizm at qila boshlagaríi h aq id a aytib 
o 'tg a n edik. D iniy fikrlash ham x u d d i shunday jarayon m ah su lid ir. O d am ­
lar tabiat hodisalarini (o 'rm o n n i alan g a qoplashi, suv m uzlashi, q o r va 
yom g‘ir yog‘ishi, m om aqaldiroq to v u sh i va chaqm oq urish in i) tushunm as-^ 
dan, ulardan qo'rqib, ko'zga k o ‘rinm aydigan alohida, jo n li m avjudotlar 
sifatida qabul qilganlar, kishilik jam iyatidagi ijtim oiy m un o sab atlam i 
tabiatga bo'lgan m unosabatlariga o 'tk azg an lar. T abiat hodisalari dahshatli 
va tushunarsiz bo'Iganligi sababli «ularning egalari» ham odam larg a juda 
yirik va kiichli tirik m avjudotlar b o ‘lib tuyulgan. Shu ta riq a b ir qator 
xudolar paydo bo ‘lgan va deyarü h a r d o im takrorlanib tu ra d ig a n h a r qaysi
www.ziyouz.com kutubxonasi


b e r l l DM, tarix in in g birinchi b o sq ich i fetishizm bo'lgan. F etish - bu 
x u d o la rn in g ibtidoiy ko‘rinishlari edi. O ng ilganlagan sari d in ham
rivoîlanib m urakkab shakllar kasb e ta boidi. Fetishlarga msbat b enlgan 
seh rli k u c h in so n ongida u lard an ajratilib, yiriklashtinl.b, alohida ^ d r a tg a , 
üohiy o b raz larg a aylantirildi. Z a rd u sh t davrigacha butun d y nyoda ko p-
x u d o h k hükm ron^^ 
ijtim oiy m unosabatlam i rwojiant^mshga
beqiyos k a tta hissa qo ‘shdi. Bu ikki ko‘rsatgich bilan izohlanadi. 

Download 10,04 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   61




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish