Н. А. Самиғов, Ф. Д. Жўраева, Сайдуллаев А. Б

16.5-расм. Ёпмаларнинг сегментли (а) ва қия кергисиз (б) 
темирбетон фермалар 
Темирбетон фермалар таянчлар орасидаги масофа 12, 18 ва 24 м 
бўлганда томларни кўтариб туришга мўлжалланган. М400-М600 маркали 
оғир ва ғовак тўлдиргич асосидаги енгил бетондан арматураси аввалдан 
тарангланган ҳолда ишлаб чиқарилади. Фермаларнинг кесимлари трапеция, 
учбурчак ёки эгри чизиқли сегмент шаклида бўлиши мумкин (5-расм). 
Саноат биноларида ферма конструкцияларини ишлатиш бинонинг 
хусусий массасини камайтиради, бетон ва металл арматураларни тежайди, 
сейсмик мустаҳкамликни таъминлайди. 
Темирбетон аркалар таянчлар орасидаги масофа 100 м ва ундан ортиқ 
бўлган саноат бинолари томини ёпишда ишлатилади. Аркалар яхлит ёки 
панжарасимон деворли қилиб ясалади ва одатда иккита ярим аркадан 
йиғилади. 
Саноат бинолари иситилмайдиган ва иситиладиган турларга бўлинади. 

---

302 
ЎУМ 2020 йил “Қурилиш материаллари ва буюмлари” Н.А.Самиғов, Ф.Д.Жураева, Сайдуллаев А.Б. 
Иситилмайдиган биноларнинг девор панеллари узунлиги 6-12 м ва эни 1,2-
1,5 м ўлчамларда ясси ва қобирғали плиталар кўринишида оғир, енгил ва 
ячейкали бетонлар асосида тайёрланади. Иситиладиган саноат бинолари 
плита ва панеллари ғовак тўлдиргичли бетонлар, газ ва кўпикбетонлар, йирик 
ғовакли бетонлар, икки ва уч қатламли конструкциялар асосида тайёрланиши 
мумкин. Плита ва панел оғир бетондан, ўртасига енгил самарали иссиқлик 
изоляцияси материаллари қўйиб, уч қатламли ҳолда тайёрланади. Уларни 
иситиладиган саноат бинолари қурилишида ишлатиш мақсадга мувофиқ 
бўлади. 
Иссиқлик изоляцияси материали сифатида ярим бикр минерал пахта 
плиталари, кўпикполимер плиталар, арболит ва бошқалар ишлатилиши 
мумкин. 
Саноат биноларида қаватлараро ва томбоп плиталар ва панеллар жамоат 
бинолари қурилишида ишлатиладиган конструкциялар каби конструкциялар 
қўлланилади. Ўрта қатор устунлар қўйиш имконияти бўлмаган саноат бино 
ва иншоотларда, спорт комплекслари ва ш.к. бино томларини ёпишда қобиқ 
ҳавойи конструкциялардан фойдаланилади. 
Қобиқ конструкцияларда икки йўналиш бўйича қобиқлар ҳосил 
қилинган бўлиб, кучайтириш мақсадида узунаси бўйлаб махсус қобирғачалар 
муайян масофаларда ҳосил қилинади. Қобиқ конструкциянинг хусусий 
массасини камайтириш учун асосий ёпма қисми армоцементдан 
(тўлдиргичсиз) тайёрланади.