Н. А. Самиғов, Ф. Д. Жўраева, Сайдуллаев А. Б

Буюм ва конструкцияларни қолиплаш.
Қолиплаш жараёни қуйидаги 
асосий операциялардан иборат бўлади: қолипларни тозалаш, йиғиш ва 

---

305 
ЎУМ 2020 йил “Қурилиш материаллари ва буюмлари” Н.А.Самиғов, Ф.Д.Жураева, Сайдуллаев А.Б. 
мойлаш, қолипга арматурани жойлаштириш, қолипга бетон қоришмаси 
қуйиш ва зичлаштириш. 
Темирбетон буюм ва конструкцияларнинг сифати қолип ўлчамлари 
аниқлигига ва бикрлигига боғлиқ бўлади. Қолиплар одатда пўлат листлардан 
тайёрланади, хусусий ҳолларда бошқа металлар қотишмаларидан 
тайёрланиши мумкин. Ҳозирги вақтда қолиплар пластик ва шишапластик 
листлар асосида тайёрланмоқда. Мисол тариқасида Германиянинг “Пашал” 
Верке ЛТД фирмаси пластик қолипларини келтириш мумкин. Кам 
фойдаланиладиган қолипларни, юза томонини сув юқтирмайдиган мойлар 
сурилган ёғоч асосида тайёрлаш мумкин. 
Бетон қуйишдан аввал қолиплар қотган бетон қолдиқларидан 
тозаланиши шарт. Қолип йиғилгач, бетон қолипга ёпишиб қолмаслиги учун 
махсус эмулсион таркиблар билан мойланади. 
Бетон қоришмаси қолипга турли бетонқуйгичлар ёрдамида қуйилади. 
Бетонқуйгичнинг тури қолипланадиган буюм ва конструкциянинг турига 
боғлиқ бўлади. Масалан, юзаси катта плиталар, панеллар ва ш.к. ушбу буюм 
энини қоплайдиган бетонқуйгич машиналар воситасида, энсиз буюм ва 
конструкциялар махсус шланглар, бадялар, транспортер каби бетонқуйгичлар 
ёрдамида қолипланади. 
Йиғма темирбетон конструкциялар тайёрлашда қуйидаги бетон 
зичлаштириш усуллари ишлатилади: титратиш, прокатлаш, вакуумлаш, 
пресслаш, шиббалаш, центрифугалаш ва ҳоказо. Энг кўп тарқалган усул 
қисқа муддатли титратиш бўлиб, титратиш майдонлари катта юзали буюмлар 
бетонини зичлаштиришга имкон беради. 
Қўзғалмас 
йирик 
қолиплардаги 
бетон 
қоришмаси 
чуқурлик 
титраткичлари воситасида, юпқа конструкциялар эса юзаки титратгич 
майдончалари ва тўсинчалари ёрдамида зичлаштирилади. 
Бикр ва ўта бикр бетон қоришмалари титратиш-вакуумлаш, титратиш-
прокатлаш ва шу каби аралаш усулларда зичлаштирилади. 
Йиғма темирбетон буюм ва конструкцияларни зичлаштириш ва 

---

306