Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti “milliy g’oya, ma’naviyat asoslari va huquq ta’limi” kafedrasi

 
«Ma’naviy-ma’rifiy ishlar 
tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi Qarori
 
ma’naviy-ma’rifiy 
ishlar tizimini zamon andozalari asosida isloh qilish asnosida, sohani tubdan 
takomillashtirishning bir qator ustuvor yo‘nalishlari belgilab berdi. 
Hindistonning taniqli siyosatchisi Maxatma Gandi shunday yozgan ekan: 
«Men uyimning 
darvoza va eshiklarini mahkam berkitib o`tira olmayman. Chunki unga toza havo kirib 
turishi kerak. Va shu barobarida eshik va derazalarimdan kirayotgan havo dovul bo`lib, 
xonadonimni ag`dar-to`ntar qilib, o`zimni yiqitib tashlashini ham xohlamayman»
. Bu 
so`zlarni bugungi informatsion xurujlar va turli xil ma`lumotlarning turli yo`llar bilan 
mamlakatimizga, umuman, boshqa mamlakatlarga ham kirib kelib, u yoki bu mintaqada 
asrlar mobaynida shakllangan qadriyatlar, urf-odatlar, e`tiqod shakllariga va tarbiya 
uslublariga salbiy yoki ijobiy ta`siri jarayonlari ma`nosida qo`llash ham mumkin. Zero, 
dunyoga yuz ochgan, yoshlari dunyo tillarini bemalol egallab, «internetomaniya» kasaliga 
chalinish arafasida turgan O`zbekistonga ham yaxshi, ham yomon ta`sirlar, xurujlar 
mavjudligi sharoitida shaxsning o`zini-o`zi psixologik jihatdan salbiy ta`sirotlardan himoya 
qila olish imkoniyatlarini kengaytirish eng dolzarb muammolardan biridir. 
Shuni aytish joizki, bugungi kunda ayrim ommaviy axborot vositalari axborot-psixologik 
urush olib borish vositasiga ham aylanib qolmoqda. 
Xo‘sh, axborot urushi o‘zi nima? “Axborot urushi” iborasining asoschisi fizik olim Tomas 
Ron hisoblanadi U 1976 yilda axborotni harbiy kuchlarning eng zaif bo‘g‘ini deb ta’riflab, 
ushbu masalaga barcha davlat miqyosidagi mas’ul kishilar e’tiborini qaratdi. Shundan buyon 
bu atamaning ahamiyati kundan kunga kuchayib kelmoqda. Ayrim mutaxassislar “axborot 
urushi”ni shunday ta’riflaydilar: “Axborot urushi deb, ijtimoiy, siyosiy, etnik va boshqa 
tizimlarning moddiy yutuqqa ega bo‘lish maqsadida bir-biriga ochiq va yashirin maqsadli 
axborot ta’sirlarga aytiladi. Shu bilan bir qatorda axborot urushini deb yanada raqib ustidan 
axborot hukmronlikka erishish va shuning evaziga unga moddiy, mafkuraviy yoki boshqacha 
zarar yetkazish uchun davlatning harbiy kuchlari, hukumati hamda xususiy tashkilotlari 
tomonidan amalga oshiriladigan tadbirlar va operatsiyalar majmuasiga aytiladi”. Ba’zi 
rivojlangan davlatlar kuchli axborot texnologiyalaridan avvalo o‘z manfaatiga xizmat 
qiladigan axborotlarni tarqatish uchun foydalanmoqda. Bu bilan boshqa mamlakatlar ustidan 
g‘oyaviy, siyosiy, iqtisodiy va madaniy hukmronlik qilishga urinayotgani ko‘rinib turibdi. 
Dunyoga hukmronlik qilishga intilayotgan ba’zi qudratli davlatlar bu maqsadiga erishish 
uchun avvalo “inson huquqlari” yoki “demokratiya” niqobi ostida o‘z mafkurasi va 
g‘oyalarini boshqa mamlakatlar va xalqlar o‘rtasida keng tarqatish va targ‘ib qilishga harakat 
qilmoqda. 

---

246 
Yuqoridagilarga asoslangan holda bugungi kunda yoshlarimiz axborot huruji ostida 
qolmasliklari uchun mamlakatimizda keng miqiyosda tushuntirish va targ’ibot ishlarini jadal 
olib borishimiz zarur.Zero yurt kelajagi bo’lmish yoshlarimiz yot g’oyaalarga qarshi 
immunitetni shakllantirsin. 
Yoshlar ongida mafkuraviy immunitetni tarkib toptirish , mustaqil fikr va keng 
dunyoqrashga ega shaxslar qilib tarbiyalash uchun esa quyidagilarga e’tibor qaratish darkor. 
- ahloq-odobidagi noo’rin holatlar eng avvalo fikrlash tarzidagi xatoliklarning oqibati 
bo`lgani uchun talabalarning negativ fikrlash tarzining sxemasini o`zgartirish lozim. 
- 
yoshlarda 
mustaqil 
fikrlash 
tarziga 
ta`sir 
ko`rsatish 
uchun 
pedagoglar 
o`zlarining tushuntirish uslublarini hamda tarbiya metodlarini o`zgartirishlari talab etiladi. 
Ya`ni, ilgari, yuqori tonlarda, direktiv ohangda talaba bilan muloqot qilgan pedagog, endi 
kerak bo`lsa, «tengma-teng», demokratik ohangda, bosqichma-bosqich xatti-harakatlarni 
birgalikda tahlil etishga o`tishlari darkor. 
- yoshlarning o`z-o`zini nazorat qilishini, o`ziga bo`lgan bahosini o`zgartirish,maqsadida 
talabani ijobiy ishlarga yo`naltirish va bandligini ta’minlash kerak. 
-shunday vaziyat yaratish lozimki, o`quvchi ijobiy tajriba orttirsin, ya`ni, o`ziga, oilasiga 
yoki sinfdosh do`stlariga, maktabiga manfaatli ish qilib, olqish olsin. 
Shundagina yoshlar ongida mafkuraviy immunitet shakllanadi va axborotlarni mustaqil 
saralay olish ko’nikmalariga ega bo’ladi.Zero, yozuvchi A.Qahhor «Biror bir 
asar o`quvchida qanday ta`sir qoldirsa, uni qaysi yo`lga boshlasa, g`oyasi o`shanda» degan 
fikrni bildirgan. Darhaqiqat, hozirgi kunda yoshlarni turli yot g`oyalarga berilib ketmasliklari 
uchun ularni ezgu g`oyalariga undash lozim va bu g`oyalar ularning maslagiga aylanishiga 
erishmoq darkor. Biz shu natijaga erishsaakgina insonlarni turli buzg`unchi g`oyalardan 
saqlagan holda mustaqil fikr yuritish va holda yot g’oyalarga berilmasligini oldini olgan 
bo’lamiz.