O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

manbalari. Sog„liqni saqlash tizimi mussasalarini saqlash 
va rivojlantirishda davlat byudjetining ahamiyati
Sog„liqni saqlash tizimi xarajatlarini moliyalashtirish 
manbalari.
Jahon tajribasidan shuni kuzatish mumkinki, 
tibbiy 
xizmatlarni 
moliyalash 
xarajatlari 
bir 
qancha 
manbalardan amalga oshiriladi, bular: davlat byudjeti, 
majburiy ijtimoiy (tibbiy) sug‗urta, xususiy tibbiy sug‗urta, 
to‗g‗ridan to‗g‗ri to‗lovlar (iste‘molchilarning tibbiy xizmatlarni 
sotib olishdagi xarajatlari). 
Moliyalashtirishning har bir manbasi o‗ziga xos xususiyat-
larga ega, jumladan (16.3-rasm): 
16.3-rasm.
 Sog„liqni saqlash tizimi moliyaviy manbalari va 
ularning xususiyatlari
Davlat 
byudjeti
Majburiy 
ijtimoiy 
(tibbiy) 
sug’urta 
-
byudjetdan moliyalashtirishning tibbiyot muassasalarining ishlab 
chiqarish quvvatlari asosida amalga oshirilishi; 
-
ijtimoiy adolatning ta‘minlanishi; 
-
barcha aholi uchun bir xil hajmdagi xizmatlarning kafolatlanishi; 
-
boshqarish va nazorat qilishning nisbatan oddiy va arzonlishgi; 
-
moliyalashtirish tizimining maqbul va qulayligi 
-
ijtimoiy adolatning ta‘minlanishi; 
-
barcha aholi uchun bir xil hajmdagi xizmatlarning kafolatlanishi; 
-
mablag‘larni to‗plash va mijozlarni himoya qilish uchun 
xarajatlarning ortib borishi; 
-
ish beruvchilar tomonidan norozilik kelib chiqishining mumkinligi 
Sog’liqni saqlash tizimining moliyaviy 
manbalari va ularning xususiyatlari 
Xususiy
tibbiy
sug’urta
To‘g’ridan 
to‘g’ri 
pullik 
to‘lovlar 
-
ajratmalarning iste‘molchilarning to‗lash qobiliyatiga emas, ularning 
ehtiyojiga bog‘liqligi; 
-
tabaqalashgan tibbiy yordam dasturlarining amal qilishi; 
-
xarajatlar hajmining oshib borishi; 
-
butun tibbiyot tizimini qo‗llab-quvvatlash uchun mablag‘larning 
yetarli emasligi 
-
adolatli emasligi; 
-
risklarni umumlashtirmasligi va keng taqsimlash imkoniyatiga ega 
emasligi; 
-
butuntibbiyot tizimini yetarli resurslar bilan ta‘minlay olmasligi 

---

433 
1. Davlat byudjeti. 
Tarixan sog‗liqni saqlash tizimini 
moliyalashtirish (to‗liq yoki qisman) davlat tomonidan amalga 
oshirilgan. Davlat tomonidan moliyalashtirish quyidagi 
tamoyillarga 
qurilgan: 

sog‗liqni saqlash tizimini moliyalashtirishning asosiy 
manbayi davlat mablag‗lari ekanligi; 

sog‗liqni 
saqlashga 
yo‗naltiriladigan 
moliyaviy 
resurslarning turli darajadagi byudjetlarda to‗planishi; 

tibbiy yordamni moliyalashtirishda tuzilmaviy tamoyilning 
ustunligi (tibbiyot muassasasi tomonidan ko‗rsatilayotgan 
alohida tibbiy xizmatlarning haqini to‗lash emas, balki uning 
xarajatlarini qoplash tartibining ustunligi); 

tibbiyot muassasalarining notijorat maqomiga ega ekanligi 
va davlat tomonidan o‗rnatilgan moliyaviy tartiblarga 
bo‗ysungan holda ijtimoiy buyurtmaning ijrochisi ekanligi; 

resurslardan foydalanishda iqtisod rejimiga rioya qilinishi; 

tizimning markazlashgan tarzda rejalashtirilishi va 
boshqarilishi; 

tibbiyot xodimlariga haq to‗lashda tarif usulining 
qo‗llanilishi; 

xodimlarni yollash va ular mehnatiga haq to‗lash 
tartibining davlat tomonidan tartibga solinishi; 

tibbiy xizmatlar sifatini nazorat qilishning ma‘muriy usuli 
o‗rnatilganligi.
Ushbu tamoyillarga tayangan holda faoliyat qiluvchi davlat 
sog‗liqni saqlash tizimi bir qator