O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

2.2. Davlatning ishlab chiqarish samaradorligiga ta‟siri 
Ko‗pchilik iqtisodchilar davlatning iqtisodiy samaradorlik-
ka va uzoq muddatli o‗sishga ta‘siri fanga va ishlab chiqarish 
quvvatlariga investitsiyalar qilishda namoyon bo‗lishini e‘tirof 
etadilar. AQSH Prezidentlari Uilyam Klinton, Jorj Bush va 
Barak Obama fanning taraqqiyoti uchun davlatning qo‗llab-
quvvatlashi muhim ekanligini ta‘kidlaganlar. Prezident Obama 
Korporativ boshqaruv Kengashiga bergan tavsiyasida AQSHda 
iqtisodiy samaradorlikni oshirish uchun ilmiy tadqiqotlar va 

25
U.S. Council of Economic Advisers (2006). Economic report of the president: 2006, 

(pp. 310, 312).Washington, DC: U.S. Government Printing Office; U.S. Council of 
Economic Advisers (2011). Economic report of the president: 2011, 218. 
26
Chen, V. (2011). Fed economists: 2012 recession odds top 50%. Bloomberg News, 
November 
14. 
Retrieved 
November 
15, 
2011, 
from 
http:/ 
/www.bloomberg.com/news/2011-11-14/fed­economists-say-odds-of-2012-u-s-
recession-exceed-50-on-europe-crisis.h tm l. 

---

40
ilmiy ishlanmalarga (R&D), texnologiyalarga va ta‘limga 
investitsiya qilish dasturini taklif qildi.
27
Ushbu taklif uning 
avvalgi hamkasblari tomonidan ilgari surilgan raqobatdoshlikni 
oshirish chora-tadbirlari bilan hamohangdir. 
1981-yilda AQSH Kongressi R&Dga xususiy investitsiya-
larni oshirishni rag‗batlantirishga qaratilgan vaqtinchalik 
chora-tadbirlar qabul qildi va 2005-yilgacha muntazam 
ravishda ularni yangilab bordi. 2001-yilda Kongress R&D 
uchun berilgan soliq kreditini doimiy ravishda o‗rnatish 
taklifini ko‗rib chiqdi, lekin bu chora samara bermadi. Shunga 
qaramay bu chora 2004- 2006- va 2010-yillarda Kongress soliq 
kreditini vaqtinchalik uzaytirishi natijasida so‗nggi vaqtinchalik 
uzaytirish muddati tugagunga qadar ma‘lum darajada samara 
berib 
turdi. 
Vaqtinchalik 
choralar 
Kongress 
uchun 
raqobatdoshlikni rag‗batlantirishga qaratilgan yagona maqbul 
siyosiy yo‗l sifatida qabul qilindi. 
Iqtisodiyotning samaradorligini oshirishga qaratilgan 
davlatnnig bevosita va bilvosita xatti-harakatlari ta‘sirini 
faqatgina uzoq muddatli istiqbolda baholash mumkin. 
Masalan, hatto korxonalar davlat tomonidan taqdim etilgan 
imtiyozlardan foydalangan holda R&Dga bo‗lgan xarajatlarini 
sezilarli darajada oshirgan taqdirlarida ham samaradorlik 
nuqtayi nazaridan bu samara kelgusi yillarda o‗zini namoyon 
qiladi. AQSHning ko‗pchilik shtatlarida korxonalar uchun 
umumiy soliq bo‗yicha turli kredit dasturlari taklif qilingan. 
Ayrim shtatlar davlatning aniq geografik hududlari yoki aniq 
tarmoq va texnologiyalar, masalan, biotexnologik sanoatning 
rivojlanishi uchun R&Dga investitsiyalarga soliq bo‗yicha 
chuqur o‗ylangan kredit dasturlariga ega
28
. 

27
Superville,D. (2011). Obama calls for investments in education, R&D: West Coast 

swing highlights vision of making U.S. more competitive globally. MSNBC.com. 
Retrieved November 13, 2011, from http:// www.msnbc.msn.com/id/ 41669273 
/ns/business-personal_finance/ t/ obama-calls­investments-education-rd/. 
28
Federal Reserve Bank of San Francisco (2005). The rise and spread of state R&D tax 
credits. 
Retrieved 
August 
24, 
2006, 
from 
http:/ 
/ 
www.frbsf.org/publications/economics/letter/2005/el2005-26.html. 

---

41
Butun dunyoda iqtisodiyot uchun jozibador bo‗lgan xorijiy 
to‗g‗ridan to‗g‗ri investitsiyalar hamda ichki investitsiyalarni 
rag‗batlantirishga xizmat qiluvchi bir necha omillare‘tiborga 
sazovor. 2.1-ko‗rgazmada dunyo bo‗yicha mamlakatlarda 
biznesni yuritish uchun yaratilgan imkoniyatlarni davlat 
tomonidan aralashuv va tartibga solish natijalari sifatida 
baholash yoki, ayrim masalalar bo‗yicha, ishbilarmonlik 
muhitini yaxshilash mumkin bo‗lgan omillarning ta‘sirini 
aniqlash natijalari aks ettirilgan.