O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

Yalpi ichki mahsulot, yalpi milliy mahsulot, sof milliy 
mahsulot va milliy daromad ko„rsatkichlari o„rtasidagi 
o„zaro munosabatlar
22
 
Iqtisodiy holatni (iqtisodiyotni) baholashning bir qancha mezonlari mavjud.
Ularning hammasi iqtisodiyotdagi ishlab chiqarish qiymatiga yoki ishlab chiqarishdan olingan 
daromadlarga asoslanadi. Ishlab chiqarish va daromadlar tanganing ikki tomoni hisoblanadi.
Iqtisodiy holatni aniq baholash murakkab jarayondir. Ushbu jadvalda ko„rsatilganidek, iqtisodiy holatni 
baholashning har bir mezoni o„ziga bir qancha konsepsiyalarni qamrab oladi va shu bois ularning
bir-biriga bog„liqligini tushunish juda muhim. 
Y
il
lar
Y
al
pi
i
ch
ki
m
ahsu
lo
t 
+ 
B
osh
qa
mamla
k
at
-
lar
d
an 
tu
shg
an 
d
ar
oma
d
la
r 
– 
B
oshq
a 
ma
m
la
-
k
at
la
rig
a 
to‗
lang
an 
to‗
lo
vla
r 
= 
Y
al
pi
m
il
li
y 
m
ahsu
lo
t 
– Asosiy kapital iste‘moli 
= 
So
f 
m
il
li
y 
m
ahsu
lo
t 
– 
Stati
sti
k 
tafo
vut
-l
ar
= 
M
il
li
y 
dar
om
ad
jami
xu
susi
y 
davl
at
1960 
526.4 
4.9 
1.8 
529.5
55.6
40.5
15.0
473.9
- 0.9
474.9
1965 
719.1 
7.9 
2.6 
724.4
70.7
51.9 
18.9 
653.7 
1.5 
652.2 
1970 1038.3 
12.8 
6.4 
1044.7
108.3
81.7 
26.6 
936.4 
6.9 
929.5 
1975 1637.7 
28.0 
15.0 
1650.7
190.4
150.4 
39.9 
1460.3 
16.3 
1444.0 
1980 2788.1 
79.1 
44.9 
2822.3
344.1
282.3 
61.8 
2478.2 
45.3 
2433.0 
1985 4217.5 
112.4 
85.9 
4244.0
505.4
412.8 
92.7 
3786.6 
42.3 
3696.3 
1990 5800.5 
188.5 
154.1 
5838.0
691.2
560.4 
130.8 
5143.7 
84.2 
5059.5 
1995 7414.7 
229.3 
199.6 
7444.3
869.5
704.6 
164.8 
6574.9 
52.5 
6422.3 
2000 9951.5 
380.5 
342.8 
9989.2
1184.3
996.8 
197.5 
8804.9 
-134.0 
8938.9 
2005 12638.4 
573.0 
475.9 
12735.5
1541.4
1290.8 250.6 11194.2 
-79.7 
11273.8 
2009 14119.0 
629.8 
483.6 
14265.3
1861.1
1535.8 325.3 12404.2 
179.1 
12225.0 
Manba:
Extracted fr om U.S. Council of Economic Advisers (2011). Economic rep ort of the president: 2011 
(p. 220). Washington, DC: U.S. Government Printing Offi ce. 

22
Robert D.Lee Jr., Ronald W.Johnson, Philip G. Joyce. Public Budgeting Systems. 

Jones & Bartlett Learning; 9 edition. USA, 2012. P. 49. 

---

36
AQSH yalpi ichki mahsulotini tavsiflash AQSH mamlakatining iqtisodiy xususiyatlarining o‗zgarib 
borishi, iqtisodiyot hajmining ko‗pgina boshqa me‘yorlarini inobatga olishni taqozo qiladi. Jadvalda berilgan 
dastlabki yillarda, Yalpi ichki mahsulot sof daromadga qaraganda 10%ga ko‗proq bo‗lgan hamda Yalpi milliy 
mahsulot va yalpi ichki mahsulot barcha yillarda o‗zaro taxminan 1foizgacha tebranishda bo‗lgan. AQSH 
korporatsiyalari tomonidan xorijda topilgan daromad AQSHlik bo‗lmaganlar tomonidan AQSH hududida ishlab 
topilgan va xorijga chiqarib yuborilgan daromadlar o‗zaro balans holatida bo‗ladi. 1980-yillarning boshlarida 
yalpi ichki mahsulot va sof daromad o‗rtasidagi o‗zaro nisbat oshib, 14 foizdan ko‗proq va 15 foizdan kamroq 
nisbatda bo‗lgan. Bu xususiy va davlat sektorlari tomonidan asosiy kapital iste‘moli sarfining oshishi hisobiga 
yuzaga kelgan. Boshqacha aytganda, bu kelajakda mahsulot ishlab chiqarishga zarur bo‗lgan asosiy kapital 
darajasi dastlabki yillardagi bilan bir xil ekanligi, na xususiy sektor va na hukumat asosiy kapitalga investitsiya 
qilmayotganligini anglatadi.