O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

 
1.3. Davlat byudjetining mamlakat moliya tizimining 
boshqa bo„g„inlari bilan o„zaro munosabatlari 
Davlat 
moliyasi 
davlatning 
markazlashgan 
pul 
daromadlarini shakllantirish va ulardan o‗z funksiyalarini 
to‗laqonli bajarish maqsadida turli yo‗nalishlarda foydalanish 
bilan bog‗liq munosabatlar yig‗indisidir. Bu munosabatlarning 
turli-tumanligi asosida davlat moliyasining bir qator aniq 
tashkiliy shakllari shakllanadi. Bular: 

davlat byudjeti; 

davlatning byudjetdan tashqari maqsadli jamg‗armalari; 

davlat krediti; 

davlat korxonalari moliyasi. 
Iqtisodiy mazmuniga ko‗ra 
davlat moliyasi
– davlatning va 
uning mulkidagi davlat korxonalarining ixtiyorida moliyaviy 
resurslarning shakllanishi va kengaytirilgan takror ishlab 
chiqarish, jamiyat a‘zolarining ortib borayotgan ijtimoiy-
madaniy ehtiyojlarini qondirish, mamlakat mudofaasi va davlat 
boshqaruvini ta‘minlash bo‗yicha xarajatlarning amalga 
oshirilishi bilan bog‗liq bo‗lgan, yalpi ichki mahsulotning 
qiymatini taqsimlash va qayta taqsimlash asosida sodir 
bo‗ladigan pul munosabatlari yig‗indisidir. 

---

25
1.4-rasm.
 Mamlakat moliya tizimining tarkibiy tuzilishi
18
 
 
Davlat 
moliyasi 
sohasida 
sodir 
bo‗ladigan 
pul 
munosabatlarining subyektlari bo‗lib davlat (hukumatning 
tegishli organlari timsolida), yuridik shaxslar (korxona va 
tashkilotlar timsolida) va jismoniy shaxslar ishtirok etadilar. 
Davlat moliyasining iqtisodiy mazmuni bir xilda emas: 
uning tarkibida alohida bo‗g‗inlarni ajratib ko‗rsatish mumkin, 
ularning har biri o‗ziga xos funksiyalarni bajaradi. Davlat 
moliyasining tarkibiga quyidagilar kiradi: davlat byudjeti, 
davlatning byudjetdan tashqari maqsadli jamg‗armalari, davlat 
krediti, davlat korxonalari moliyasi (1.4-rasmga qarang). Har 
bir bo‗g‗inning turlicha funksional tayinlanishga ega 
ekanligidan ko‗rish mumkinki, davlat keng miqyosdagi 

18
Nurmuxamedova B., Kabirova N. ―Moliya‖, O‗quv qo‗llanma. T.: ―IQTISOD-MOLIYA‖, 

2017. 28-b.