Sportda matematika

kateterizatsiya,ontogenez,prenatal,postnatal 
 
Anatomiya fani odam organizmining shaklini, tuzilishini, uning rivojlanish jarayonini o’rganadigan 
fandir.
Bu fan organizmning tashkil etuvchi xar bir tizimiga tegishli a’zolarni joylashuvini, 
tuzilishini bajaradigan funksiyalari bilan bog’langan xolda, jinsiy taffovutlarni xisobga olgan 
xolda, shuningdek atrof-muxitning a’zolar tuzilishi xamda vazifasiga bo’lgan ta’sirini o’rganadi. 
Qadimiy anatomiya fani a’zolarni aloxida–aloxida o’rganib kelgan, ularning o’zaro 
munosabatlarini, organizmning bir butunligini xisobga olmasdan, faqat dalillarni to’plash bilan 
chegaralangan. Xozirgi zamon anatomiyasi organizmning yagona sistema ekanligini, uning tashqi 
muxit bilan chambarchas bog’liqligini, a’zolarning shakli bilan funksiyasining bir-biriga bevosita 
aloqador ekanligini nazarda tutadi. 
Anatomiya fani o’z oldiga qo’ygan maqsadlariga ko’ra, bir necha bo’limlarga bo’linadi. 
Odam organizmi tuzilishi, rivojlanish xususiyatlarini evolyusion nuqtai nazardan – filogeneziga 
taqqoslangan xolda xamda odam xolatiga o’tish jarayoni – antropogenezini solishtirma anatomiya 
o’rganadi.
Organizmning paydo bo’lishini, tug’ilguncha ona qornida o’sib, rivojlanib toki tug’ulguncha 
bo’lgan davrni embriologiya fani o’rgansa, tug’ilgandan boshlab to xayotning oxirigacha bo’lgan 
davrni “yoshga qarab” anatomiya shug’ullanadi.
Anatomiya shu bilan birga a’zolarning joylashish xususiyatlarini, ularning o’zaro 
munosabatlarini, chegaralarini, proeksiyasini – topografik anatomiya o’rganadi. Organizmning 
shakllanishi va rivojlanishiga, shuningdek, odamlar yashab turgan muxitning iklimiy – geografik 
sharoiti, ijtimoiy tuzum kabi omillarni ta’sirini o’rganishi bilan antropologiya shug’ullanadi. 
Odam organizmi a’zolarining tuzilishi ularning bajaradigan vazifasiga bog’liq xolda 
tekshirish fuksional anatomiya fanining vazifasidir. 
A’zolarning ichki tuzilishini, ularni tashkil qilgan to’qimalar, xujayralarni o’rganish bilan 
gistologiya fani shug’ullanadi. A’zolarning kasallik xolatidagi tuzilishini o’rganish bilan esa 
patologik anatomiya shug’ullanadi. 
Odam anatomiyasini o’zlashtirishni osonlashtirish uchun bu fan odam organizmini shartli 
ravishda bir necha tizimlar yoki sistemlarga ajratib o’rganiladi (sistematik anatomiya). 
Sistematik anatomiya suyaklar qismi - osteologiya, suyaklarning o’zaro birlashishi bo’g’imlarni 
o’rganadigan qismi – sindesmologiya, muskullar – miologiya, ichki a’zolar sistemasi - 
splanxnologiya, qon tomirlar sistemasi – angiologiya, ichki sekret bezlar qismi – endokrinologiya, 
sezgi a’zolari – esteziologiya va nixoyat, nerv sistemasi – nevrologiya bo’limlaridan iborat. Xar bir 
tizimga tegishli a’zolarning tuzilishi, shakli, bajaradigan funksiyasi, ularning o’zaro 
munosabatlarini aloxida ko’rib chiqiladi.
Shunday qilib, anatomiya fani odam organizmining tuzilishi va funksiyalarini ularning evolyusion 
rivojlanish asoslariga bog’lab, atrof-muxit ta’sirida shakllanish qonuniyatlari bilan birgalikda 
o’rganiladi.

---

72 
Bulardan tashqari, anatomiya mayib-majrux bo’lib tug’ilgan bolalar, nogironlar 
organizmining tuzilishini bola tug’ilgandan boshlab, qarilik davrigacha bo’lgan vaqtdagi 
organizmdagi morfologik yoshga qarab o’zgarishlarni o’rganadi.
«Ontogenez»
so‘zi yunoncha «onto» - individ va «genezis» - rivojlanish so‘zlaridan olingan bo‘lib, 
organizmning urug‘lanishidan to hayotining oxirgi kunlarigacha bo‘lgan davrni, umumiy qilib 
aytganda, organizmning individual rivojlanishini bildiradi