Sportda matematika

Dars o‘tish natijasida qanday ko‘nikmalarga ega bo‘lish lozim:

Ko‘zni yaxlit preparatda ko‘z soqqasining pardalarini aniqlash. Fibroz pardasini tarkibiga 
kiruvchi sklera va shox pardani ajrata bilish. 
1.
Quloq modellarida va o‘quv tablitsalarda quloqni qismlarini aniqlash. Eshitish apparatining 
o‘tkazuvchi yo‘llarini o‘quv tablitsalarda ko‘rsata bilish. 
Mashg’ulotning mazmuni 
Analizator
 
deb ta’sirotlarni qabul qiluvchi maxsus nerv oxirlari – retseptorlar, oraliq va markaziy 
nerv xujayralari va ularni bog’lovchi tolalardan tashkil topgan tizimning bir qismiga aytiladi. Xar 
bir analizatorning ishi retseptorlardan boshlanib, tashqi va ichki muxitdan qabul qilingan ta’sirotni 

---

367 
nerv impulsi xoliga aylantirib maxsus neyronlar zanjiri orqali bosh miya yarim sharlariga etkaziladi. 
Analizatorning asosiy komponentlaridan biri nerv oxirlari – retseptorlar apparatidir. Retseptorlar 
turli to‘qimalar va a’zolarda joylashgan, chunonchi, ko‘zda, quloqda, ta’m bilish, xid bilish a’zolari 
va boshqa maxsus sezgi a’zolarda. Analizatorlar faoliyati orqali organizmga ta’sir etuvchi tashqi va 
ichki muxit faktorlar yig’indisi turli xislar va sezgilar xolida aks etiladi. 
Sezgi a’zolar 
Ko‘rish a’zosi
 
– ko‘z soqqasi va yordamchi apparatlardan tashkil topgan va ko‘z soqqasining 
ichida joylashgan 
(rasm 1 ).
Ko‘z soqqasi sharsimon shaklga ega bo‘lib, oldingi va orqa kutblari 
farklanadi. Oldingi kutb joylashishi shox pardaning markaziga to‘gri kelsa, orka kutbi esa ko‘rish 
nervining ko‘z sokkasiga kirish joyidan bir oz lateral joylashgan. Ko‘z sokkasi pardalardan va 
maxsus sindiruvchi muxitlardan iborat. Tashki pardpaga fibroz, o‘rta tomirli parda va ichki 
pardadan nur sezuvchi yoki to‘r parda deyiladi. 
Fibroz parda
o‘z navbatida orqa tomondan joylashgan oqsilli pardadan yoki skleradan va 
old tomonda joylashgan, shox pardadan iborat. Sklera yoki oqsilli parda oq rangda bo‘lib, zich tolali 
biriktiruvchi to‘qimadan iborat. Shox parda xam zich tolali biriktiruvchi to‘qimadan iborat. Shox 
parda xam zich tolali biriktiruvchi to‘kimadan iborat bo‘lib, tinik nur o‘tkazuvchan. Shox pardada 
nerv uchlari ko‘p miqdorda uchraydi, lekin qon tomirlari bo‘lmaydi. 
Tomirli parda
–
fibroz parda tagida joylashgan bo‘lib, tarkibiga qon tomirlar va pigment 
xujayralari ko‘p miqdorda uchraydi. Tomirli parda 3 qismdan iborat: orqa tomondan joylashgan – 
xususiy tomirli parda ko‘z soqqasini orqa yuzasining katta qismini qoplaydi, u oldinda kiprikli tana 
bilan tutashadi. 
Kiprikli tana
–
tomirli pardaning qalinlashgan o‘rta qismi xisoblanadi. Kiprikli 
tanadan radial yo‘nalishda 70 ga yaqin kiprikli boglamlar boshlanadi. Ko‘z gavxari kipriksimon 
muskullar yordamida ikki yon tomondan tomirli pardaga tortilib turadi. Yon parda tomirli 
pardaning old qismi xisoblanib, markazida teshigi bor. Teshik yumaloq disk shaklida bo‘ladi, bu 
teshik ko‘z qorachigini xosil etadi.