Sh. H. Usanov, M. X. Tinibekov harbiy toksikologiya

tashxisi 

hech bir qiyinchilik tug‘dirmaydi: yashirin davrdan so‘ng ko‘zning 

yallig‘lanishi, rinit, laringit va dermatit rivojlanadi. Faqat ko‘z yoki 

teri zararlanganda tashxis qiyinlashadi. Chunki, bunda klinik belgilar 

juda sekin, rivojlanadi. Tashxisni ipritga xos bo‘lgan klinik belgilar, 

---

43

jabrlanuvchining  xavfli  hududda  bo‘lganligi  haqidagi  ma’lumotlar 

osonlashtiradi.

Birinchi yordam va davolash.  Ipritdan  zaharlanishning  oldini 

olish  uchun  nafas  a’zolari  va  terini  himoyalovchi  vositalardan 

o‘z  vaqtida  foydalana  bilish  va  zararlangan  hududda  gigiyena 

qoidalariga  to‘liq  amal  qilgan  holda  harakatlanish  talab  qilinadi. 

Agar  shunga  qaramay  iprit  badanga  tegadigan  bo‘lsa,  bu  joyni 

zudlik  bilan  ishlovdan  o‘tkazish  lozim.  Buning  uchun  tarkibida 

xlor  bo‘lgan  har  xil  birikmalardan  (xloraminning  5%  li  spirtli 

eritmasi, 1:9 nisbatdagi sut ko‘rinishidagi yoki 1:3 nisbatdagi atala 

ko‘rinishidagi ohak), har xil erituvchi vositalardan (benzin, kerosin 

va boshq.) foydalanish mumkin. Zaharli modda tekkanidan so‘nggi 

5–10 daqiqa ichida bu joyni artib tashlash va suv bilan, ayniqsa iliq 

suv bilan sovunda uzoq muddat yuvish ham yaxshi samara beradi.

Agar  zaharli  modda  ko‘zga  tushadigan  bo‘lsa,  ko‘zni  2%  li 

soda  yoki  fiziologik  eritma  yordamida  yoki  suv  yordamida  uzoq 

muddat yuvish lozim. Ko‘zga tushgan ipritga nisbatan xloraminning  

0,25% li suvli eritmasi ziddi zahar bo‘lib xizmat qiladi.

Iprit  oshqozonga  tushganida  qusish  yoki  0,02%  li  soda  bilan 

yuvish  yoki  adsorbent  ichirish  (100  ml  suvga  24  g  faol  ko‘mir) 

tavsiya qilinadi.

Iprit  bilan  zaharlanganlarni  davolash  jabrlanuvchini  yaxshilab 

parvarish  qilish,  parhez  qilish,  zaharli  moddalarning  so‘rilishini 

bartaraf qilish, infeksiyaning oldini olish, paydo bo‘lgan belgilarga 

qarshi kurashish kabi tadbirlarni o‘z ichiga oladi.