Бошланғич таълим педагогикаси ва методикаси факулктетлари

Қумлик кабн ташна боқурман.
Сенннг жаннат водийларннгдан
Наҳрлардан тўлпб оқурман.
Бнленнларким, йўлдошнм бўлмас
Кўэда ёшн билан кулганлар.
Тилларн бор, ўзларн ҳаёт,
Лекин юрак-бағри ўлганлар.
Ҳар айтганинг буюк жапгпома,
Қайга десанг қайтмай кетурмап.
Кўзларимпи юммасман асло —
Дарё каби уйғоқ ўтурман.
(Ҳ. Олимжон)
Нутқнинг нпмага қаратнлганлиги, қандай воқеалар
унда акс этганлигига қараб ифодалилик хилма-хил кў-
ринишларда бўлади. Қувопч ифодаси, қўрқув ифодаси,
ҳаяжон ва чақнриқ ифодаси, жимлик 
ва ажабланиш
ифодаси бор. Буларнинг ҳар 
бирн ўзига 
хос нутқий
шароитлар учун ўринли ҳисобланади. Чақириқ ифода
сини ошиқнннг 
ишқ саргузаштлари 
баёнида қўллаб
бўлмаганидек, қувонч ифодасини бемор тепасида баён
қнлиш ўринсизднр.
Ифодалилнк, биринчидан, нутқ вазияти билан боғ
лиқ бўлса, иккинчидан, тнлнинг туэилиши билан боғ-
лиқдир. Уқитувчининг 
дарсдаги нутқи 
ифодалилигн
билан таргиботчинннг маъруза 
ифодалнлигини, ЭҲМ
63
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

юзасндан қилинган маъруза 
бнлаи халқаро кенгашда
қилинган маъруза ифодалилигини бир қаторга қўйиб
бўлмайдн Улар ташбпҳлар ва луғавий қатламларнинг,
оҳангнинг кўринишлари 
билан бир-биридан ажралиб
туради. Аммо ҳар қандай фикр олишувда 
ҳам нфода*
лплнк зарур.
Нутқнинг нфодалилиги 
талаффуз, 
урғу, лексика,
сўз ясалнши, морфология, синтаксис, услуб билан мус-