Бошланғич таълим педагогикаси ва методикаси факулктетлари

Танқидий нутқ. Юз берган ҳодисалар, шахслар хат-
ти-ҳаракатларига эътироэли муносабатда бўлувчн нугқ
танқидий нутқ ҳисобланади. Танқидий нутқ ҳам кучли
мантиқий мушоҳадаларга суянади. Нотиқ ишончли да-
лиллар асосида нутқ манбаини танқид қилади.
Танқидий нутқ маданияти нотиқдан ўта ҳаяжонла-
ниб кетмасликни, ҳақиқатдан 
четлашмасликни тақозо
этади. Бундай нутққа танқидманбаи бўлган нарса, шахс
7—83
97
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ва ҳодисаларга менсимасдан қараш, кишининг шахсига
тегиб кетаднган жумлалар ишлатиш, далилсиз баланд-
парвоз гаплар айтиш нутқ маданиятини, умумий мада-
ниятни эгалламаганликни кўрсатади.
Танқидий нутқ тузилиши жиҳатидан дарак, сўроқ,
риторик сўроқ, ҳис-ҳаяжон гаплардан туэилади. Муал-
лиф ўз муҳолифига ннмаларнидир уқтиради, киноя қи-
ладн, сўрайди. Қандайдир далилларни 
бир-бирига му-
қояса қилади. Шу усуллар эаминида ўзининг ҳақлнги-
ни исботлайди.
Танқидий нутқда ҳам нотиқона нутқнинг бошқа кўри-
нишларида бўлганидек, нутқнинг қурилишн, жозибадор-
лиги, оҳангдорлиги тингловчига 
таъсир этишнинг би-
ринчи воситасидир.
Тингловчнлар билан мулоқотда 
бўлиш маданияти
нотиқдан ҳушмуомала, ху
1
ичақчақ бўлишни, турли хил
юмор ва ҳазнлларни, халқ латифаларини ўринли ишла-
тиш уқувини тақозо 
қилади. Бу 
усул нутқнинг яхши
етиб боришнни таъминлаш билан бирга, тинглончилар-
ни зерикишдан сақлайди.
Табрик нутқи. Тўйларда, тантаналарда, юбилейлар-
да, туғилган кунларда сўзланадиган нутқ табрик нутқн-