Кирисиў. Жеке раўажланыў биологиясы пәниның раўажланыў

Орталықтың бөлшеклениўге тәсири күшли
. Организм өзин қоршаған 
орталық пенен тығыз байланыслы. Бөлшеклениўде раўажланыўға еки түрли 
жағдай тәсир етеди. 

---

63 
1. Тиккелей раўажланыў өтетуғын жер: егер ол болмаса көбейиў өтпейди. 
2. Сыртқы жағдай тәсиринде қәдимги раўажланыў азмаз өзгериўи мүмкин. Бул 
өзгериў гейде пайдалы, гейде зыянлы болады.
Тийкарғы раўажланыў жағдайлары:
1. Суйықлықтың қәсийети (химиялық қәсийети, осмотикалық басым).
2. Қоршаған орталықтың температурасы. 
3. Кислородтың бөлиниўи. 
Егер қолайсыз жағдай болса бөлшеклениў тоқтайды. Раўажланыўдың 
дәслепки дәўирлеринде дуз еритпелери бөлшеклениўдиң формасын өзгертиўге 
тәсир етеди.
Гипертоникалық 
еритпелерде 
бластомерлер 
суўын 
жоғалтып, 
протоплазманың созылғышлық қәсийети артады. Әсиресе, бөлшеклениўге, 
раўажланыўдың тезлигине -Ph O
2
муғдары тәсир етеди. Мысалы: егер 
зародыштың қай бөлимине жоқары температура тәсир етсе, сол жер күшли 
раўажланады. Сөйтип жасалма үлкейтиўге болады.
О
2
көп болса, зат алмасыў күшейеди, тек әдепки ўақтында, О
2
аз болса да, 
бөлшеклениў өтеди, кейин О
2
болмаса зародыш өледи. Зародыш бөлшеклениў 
ўақтында орталық өзгерисин онша сезбей, ал гаструляция ўақтында 
морфологиялық қәлиплесиў басланып тез сезеди. 
Қадағалаў ушын сораўлар 
1. Бөлшеклениў ҳәм оның биологиялық әҳмийетин айтың. 
2. Бөлшеклениўдиң кеңисликтеги орналасыўы қандай? 
3. Бөлшеклениў барысында бластомерлердиң қәлиплесиўи. 
4. Бөлшеклениўдеги клеткалық циклдиң өзгешеликлери қандай? 
5. Қайта қәнигелесиў ушын бластомерлер арасындағы тийисиў 
тәсирлериниң әҳмийетин айтың. 
6. Бластуляция ҳәм бөлшеклениўдиң қандай түрлери бар?
7. Бөлшеклениў қарықшалары ҳәм оның типлери қандай? 
8. Бластула типлери ҳәм бөлшеклениўге орталықтың тәсирин айтың. 

---

64