B. T. Toshmuhamedov

M agnetit 
— FeFe20 4. Singoniyasi kubik. Kristallari ko‘proq 
sakkiz qirrali bo‘ladi. K o'pincha yaxlit donador massalar yoki 
xol-xol donalar holida uchraydi. Rangi tem ir kabi qora, chizig‘i 
qora. Yarimmetall kabi yaltiraydi. Qattiqligi 5,5-6,0. Ulanish 
tekisligi yo‘q. Solishtirma og‘irligi 4,9-5,2 g/sm 3. Kuchli magnit, 
tortish xususiyatiga ega. Eng muhim tem ir m a’dani.
Korund 
— A12Q3. K orund sof alyuminiy oksidi, ya’ni suvsiz
78

---

giltuproqdir. Kristallari bo‘chkasimon, ustunsim on piram idal va 
plastinka shaklida uchraydi. Rangi ko'proq ko‘kish va sarg‘ish- 
kulrang b o ‘lib, xilma-xil rangli shaffof kristallari ham bo'ladi. 
Q im m atbaho shaffoflari: leykosapfir — rangsiz, rubin (lali) — qizil, 
sapfir — ko‘k, yoqut — qizil, sharq ametisti — binafsha, sharq 
zumrati — yashil. Ulanish tekisligi yo‘q, shishasim on yaltiraydi. 
Mayda xillari 
najdak 
deb yuritiladi. Qattiqliligi — 9, solishtirma 
og‘irligi 3,95-4,10 g/sm 3. Ba’zan magma jinslarda va pegmatitlarda, 
asosiy qismi esa ohaktoshlarda va gilli tog‘ jinslarida metamorfizm 
natijasida hosil b o ‘ladi.
Sanoatda va xalq xo'jaligida abraziv material sifatida ishlatiladi. 
Sapfirlar va rubinlar qim m atbaho toshlardir.
Lim onit 
— F e 20 n3H 20 (q o ‘ng‘ir te m irto sh ). K o ‘p in c h a
buyraksimon yoki stalaktit (sumalak) shakllarida yoki zich, yaxlit, 
g‘ovak shlaksimon, kukunsimon massalar tarzida uchraydi. Rangi 
qo‘ng‘irdan qoragacha. Kukunsimon 
limonit 
yoki 
limonit oxrasi
ancha och-sarg‘ish qo‘ng‘ir rangli bo'ladi. C hizig'i och qo ‘ng‘ir 
yoki sariq qo‘ng‘ir. Buyraksimon limonit smolasimon qora rangda 
yaltiraydi. Qattiqligi 1 dan 4 gacha, solishtirma og‘irligi 3,3 dan 4 
gacha g /sm 3. M uhim tem ir m a’dani.