Мавзу: Математика фанининг тарихи, методи ва метадалогияси


O`RTA OSIYODA  XIII ASRDA MATEMATIKA



Download 1,73 Mb.
Pdf ko'rish
bet45/89
Sana22.01.2021
Hajmi1,73 Mb.
#55955
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   89
Bog'liq
matematika tarixi

 
O`RTA OSIYODA  XIII ASRDA MATEMATIKA. 
REJA: 
1. 
Nasriddin Tusiyning hayoti lavhalari. 
2. 
Nasriddin Tusiyning parallel to`g`ri  
      chiziqlar nazariyasi. 
3. 
Nasriddin Tusiyning Trigonometriya  
      sohasidagi ishlari. 
4. 
Nasriddin Tusiyning arifmetika va                
      algebra sohalaridagi asarlari. 
Nasriddin Tusiyning hayoti lavhalari. 
Mashhur matematik va astranom Abu Ja`far Muhammad ibn al-Hasan Nasriddin Tusiy 1201 
yilda Tus shahrida (sharqiy eron-Hurosonda joylashgan) tug`ilgan. 
Tus shahri o`sha vaqtda fan va madiniyat markazi bo`lib , unda mashhur faylasuf , tabib va 
matematik ibn Sinoning shrgirtlari hisoblangan bir qancha olimlar yashar edilar.Bu olimlardan biri 
bo`lmish  Kamoliddin  Muso  ibn  YUnusning  rahbarligida  Nasriddin  turli  fanlar  sohasida  ma`lumot 
oldi.  1250  yillarda  u  Ko`histonda  eronni  shimoliy-  sharqida  bo`lib  ,  Xulaguxon  (CHingizxon 
nabirasi)  Ko`histonni  bosib  olgach  ,Nasriddinni  o`zining  maslahatchisi  qilib  oladi.  Xulaguxon 
Ozarbayjonni  qadimgi  shahri  Marog`ani  o`z  poytahti  qilib  oladi.  Nasriddinni  taklifi  bilan  ‗u  erda 
astranomik  rasadxona  (1258-1259  yillar)  quriladi  va  uning  ilmiy  rahbarligini  nasriddin  o`zi  olib 
boradi.  Bu  rasadxonada  ishlash  uchun  yuir  qancha  mashhur  olimlar  taklif  etiladi;  rasadxona  juda 


 
47 
aniq  va  sifatli  kuzatish  asboblariga  ega  bo`lib,  uning  qoshida  juda  ko`p  kitoblarga  ega  bo`lgan 
kutubxona ham tashkil etiladi. 
Nasriddin Marog`a rasadxonasida kuzatishlar olib borish bilan birga matematik hisoblashlar 
bilan  shug`ullanadi,  shuningdek  astranomiyaga  bog`liq  bo`lgan  geometriya  va  trigonometriya 
bo`limlaridagi turli masalalarni hal etish sohasida ham juda ko`p ilmiy ishlar olib boradi. Nasriddin 
boshqa  olimlar  tomonidan  olib  boriladigan  matematik  va  astranomik  ishlarga  rahbarlik  qilar  edi. 
O`sha  zamonning  mashhur  rasadxonasi  hisoblangan  bu  rasadxonaning  Nasriddin  rahbarligida  olib 
borilgan astranomik kuzatishlari yakunlari, uning yulduz va sayyoralar katoligi hisoblangan «Elxon 
jadvallari» («Ziji elxoniy») nomli asarida bayon etilgan. 
Nasriddin qadimgi  yunon matematiklari  va  astranomiklarining  muhim  asarlarini  arab tiliga 
tarjima  etdi  va  ularni  qo`shimchalar  va  izohlar  bilan  to`ldirdi.  Mashhur  yunon  matematiklaridan 
Evklidning  «Negizlar»,  «Optika»,  Arximedning  «doirani  o`lchash  haqida»,  «SHar  va  tsilindr 
haqida»    Ptolameyning  «Almagest»,  Apolloniyning  «Konus  kesimlari»  va  shunga  o`xshash 
asarlarni  tarjima  qilib,  ularga  sharhlar  yozadi.  Bundan  tashqari  Nasriddin    matematika  va 
astranomiya  sohasida  40  dan  ortiq  qimmatli  asarlar  yozgan  bo`lib,  bulardan  eng  muhimlari: 
nisbatlar  nazariyasi  va  sferik  trigonometriya  sohasida  yozilgan  risola  -«To`liq  to`rt  tomonlik 
haqida» geometriya sohasida yozilgan «Qavoidul-handasa» Evklidning «Negizlar» asarining bayoni 
va boshqalar hisoblanadi.  
 

Download 1,73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   89




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish