Мавзу: Математика фанининг тарихи, методи ва метадалогияси


Nasriddin Tusiyning Trigonometriya sohasidagi ishlari



Download 1,73 Mb.
Pdf ko'rish
bet47/89
Sana22.01.2021
Hajmi1,73 Mb.
#55955
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   89
Bog'liq
matematika tarixi

Nasriddin Tusiyning Trigonometriya sohasidagi ishlari. 
Trigonometriyaning  rivojlanishida  Nasriddin  Tusiyning  tarixiy  xizmati  shundaki,  u 
trigonometriyani astranomiya fanidan ajratib alohida fan sifatida asosladi. 
Buyuk olim Nasriddin boshqa fanlar qatori sferik trigonometriyaga katta ahamiyat berdi va 
uni rivojlantirishga salmoqli hissa qo`shdi. U o`zidan oldin o`tgan juda ko`p olimlarning asarlarini 
qunt  bilan  o`rgandi,  o`zi  bu  sohada  ilmiy  tadqiqotlar  olib  borib,  birinchi  marta  trigonometriyaga 
bag`ishlangan asar yozdi. 
Olimning  muhim  asarlaridan  hisoblangan  «SHaklul-qita»  asarida  nisbatlar  nazariyasi  va 
sferik  trigonometriya  bayon  etilgan.  «SHaklul-qita»  risolasining  nomi  so`z  ma`nosi  jihatidan 
«kesuvchilardan  tuzilgan  shakl»  ni  bildiradi;  hozirgi  vaqtda  bunday  shakl  «to`liq  to`rt  tomonlik» 
deb  ataladi.  Bu  shakl  to`rtta  to`g`ri  chiziq  yoki  sferaning  katta  aylanalari  yoylaridan  iboratki, 
ularning har biri qolgan uchtasi bilan uch nuqtada kesishadi. Bu shakl Nasriddin asarida muhim rol‘ 
o`ynaydi.Sferik trigonometriyaning barcha munosabatlari shu shakl vositasida chiqariladi. 
SHuni  qayd  qilish  kerakki  ,  Nasriddinning  «SHaklul-Qita»  asari  trigonometriyaga 
bag`ishlangan  birinchi  asar  hisoblanadi.  Bungacha  trigonometriya  faqat  astranomiyada  yozilgan 
asarlarda  bayon  etilar  edi  ,  xolos.  SHuning  uchun  ham  Nasriddin  Tusiy  matematika  tarixida 
trigonometriyani fan sifatida asoslagan birinchi matematik olim hisoblanadi. 
3-bob   tekislikda doiradagi trigonometrik munosabatlarga bag`ishlangan. 
4-bob    sferik to`rttomonlik nazariyasiga bag`ishlangan. 
5-  va  6-  boblar  sferik  uchburchaklar,  ularning  burchaklari  va  tomonlari  orasidagi 
munosabatlarga va bunday uchburchaklarni echishga bag`ishlanadi. 
Bunda  Nasriddin  yoy  kosinusi,  tangensi,  kotangensi,  sekansi  va  kosekansi  tushunchalarini 
kiritadi. 
Uchburchaklarni  echish  uchun  sinuslar  va  tanganslar  teoremalarini  isbotlaydi  va  ulardan 
foydalanadi.  Bunda,  berilgan  uchta  uchburchaklari  bo`yicha  sferik  uchburchaklarni  echish  holi 
birinchi marta Nasriddin  tomonidan hal qilinganligini qayd qilish kerak. 
SHunday  qilib,  Nasriddin  bu  asarida  o`zigacha  bo`lgan  trigonometriya  sohasidagi  ishlarga 
yakun  yasadi  va  trigonometriyani  astranomiyadan  ajratib, mustaqil  fan  sifatida   sistemali  ravishda 
bayon etdi. 

Download 1,73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   89




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish