O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi qo’qon davlat pedagogika instituti

2- masala. So’fiylik ta’limotida komil insonni tarbiyalash g’oyasi 
So’fiylik ta’limoti VIII asr oxiri IX asr boshlarida va O’rta Osiyoda keng 
tarqaldi. 
So’fiylik butun Sharq ma’naviy hayotida komil inson haqidagi g’oyalarning 
shakllanishida muhim rol o’ynadi.
Mazkur oqim VII-VIII asrda arab mamlakatlarida, Movaraunnahrda keng 
yoyildi.
So’fiylik nazariyasiga ko’ra, dunyo-butun olam xudoning mujassamlanishi, 
Xudo barcha ko’rinadigan narsalarda mavjud. Dunyo-dunyoviy ruh shaklida butun 
olamga tarqalgan xudo singari yagonadir. Inson esa ana shu ruhning bir qismi, 
ertami-kechmi u bilan qo’shiladi.
Imom G’azzoliy, - So’fiy bo’lish doimo Xudoga sodiq qolish, odamlarga 
samimiy, muloyim muomalada bo’lib, tinchlikda yashash, o’z «yo’qini» boshqalar 
elkasiga ag’darmaslik, balki odamlarning istagiga muvofiq hamma narsani o’z 

---

125 
ustiga olish demakdir. So’fiylikning qoidasi shundan iboratki, kambag’allik uning 
bezagi, sabr-toqat uning naqshi, qanoat qilish uning oti, ishonch uning qadr-
qimmatidir.
So’fiylik Sharq xalqlarining ko’p asrli ma’naviy hayotining g’oyaviy asosini 
belgilab bergan ta’limot bo’lib maydonga chiqdi. U ilohiy poklik va insoniy 
go’zallikni idrok etish yo’li. Haq va haqiqatni himoya qilish vositasi bo’lib xizmat 
qiladi.
So’fiylikda uch oqim mavjud. 1 oqim tarafdorlari Mansur Halloj Fariduddin 
dajjol Jaloliddin Rumiylardir.
Bular Xudo har jihatdan komildir. Eng go’zallik, shodilk, baxt uning 
vasiylaridir, foniy bo’lishidadir. Inson o’zini haqiqatga Xudoga nisbatan hech 
bilish kerak. Poklikni asosiy maqsad qilib qo’yganlar.
So’fiylar inson ma’naviy-ruhiy komillikka erishish yo’lida 4 ta bosqichni 
o’tishi kerak deb, hisoblaydilar.
1-bosqich. Shariat
-diniy marosimlar va shariat aqidalarini, taqvolarini aynan, 
izchil bajarish. Chunki shariat-qonun bo’lib, bu qonun vujudni va qalbni 
tarbiyalaydi.