N iz o m iy n o m id a g I to sh k en t davlat ped a g o g ik a universiteti mamasoli jumaboyev

o'rganadi va asta-sekin she’riy mashqlari boshlanadi. U o'z ilmini oshirish
maqsadida awal Namangan va so'ngra Farg'onaga keladi, qiziqchiligi, hozir-
javobligi va hajviy she’rlari bilan kishilar o'rtasida tanila boshlaydi. Ayniqsa,
g'ariblik turkumidagi ruboiy va to'rtliklari bilan el og'ziga tushadi. Shoir
keyinchalik Qo'qonga keladi va moddiy qiyinchilik bilan yashaydi. U o'zbekcha
she’rlariga Gulxaniy, tojikcha she’rlariga Jur’at deb taxallus qo'yadi.
Gulxaniy bir necha yil Qo'qon xoni Olimxon saroyida navkar bo'lib
xizmat qilgan, janglarda qahramonlik ko'rsatgan bo'lsa-da, ammo ochlik,
yupunlik, muhtojlik uning hamrohi bo'lib qolaveradi.
Gulxaniyning «Вег menga» radifli she'ri uning navkarlik davrida
yozilgan asaridir. G'azal och qolgan kishining o'z xo'jayinidan non so'rashi
bilan boshlanib, lirik qahramon — navkaming qalb alamlari so'nggi baytlarda
izchil ochila boradi.
Bu g'azalga chuqurroq nazar tashlansa, unda faqat yakka, ochlikdan
tinkasi qurigan bitta shaxs haqida gapirilmay, balki katta ijtimoiy masala —
Olimxonning navkariari orasidagi ichki hayot sharoiti haqida gapiriladi. G'azalda
lirik qahramonning obrazi umumlashma obraz darajasigacha ko'tarilgan, chunki
Olimxon navkarlaridan faqat Gubcaniy xon iltifotiga sazavor bo'lolmadi,
degan qarorga kelish yanglishdir. Demak, lirik qahramon — navkar o'z
boshidan kechirganlarini bayon qilish asosida Olimxonning navkarlarga
muruwatsizligi va qo'shindagi tartibsizlikni fosh qiladi. O'z huquqini yoqlash
bilan boshqa navkarlami ham ana shunday ish ko'rishga da’vat etadi:
Hazratim, ochlikdan о ‘Idim, yegani non ber menga,
Kofir o ‘lg‘ayman agar desamki, bahmon ber menga.
Moshu bug'doyyu guruch berkim, shular menga kerak,