O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

 
 
 
 

---

- 211 -
5.2-Jadval.
Xolinergik nervlarning ta’sirlanishida kuzatiladigan asosiy 
samaralar
Kuchaytiruvchi samaralar 
Susaytiruvchi samaralar 
Yurakda 
Bo‘lmachalarda 
o‘tkazuvchanlikning ortishi 
Bradikardiya, yurakning to‘xtab qolishi. 
Bo‘lmachalar qisqaruvchanlik faoliyati-
ning pasayishi. Atrioventrikulyar tugun-
chaning susayishi va blokadasi. Yurak 
o‘tkazuvchi tizimidan qo‘zg‘alishlar 
o‘tish tezligining susayishi 
Qon tomirlarda 
 
Skelet mushaklari va so‘lak bezlari qon 
tomirlarining kengayishi
Silliq mushaklarida 
 
Bronx 
(motorikasi 
va 
tarangligining ortishi), oshqozon, 
ichak, o‘t pufagi va o‘t yo‘llari, 
ko‘z kamalak pardasi aylanasi 
mushagi, ko‘zning kipriksimon 
mushagi, qovuq mushaklarining 
qisqarishi 
Oshqozon, ichak va qovuq sfinkterlari-
ning bo‘shashishi 
Bezlarda 
 
Bronxial, oshqozon, ichak, so‘lak, 
ko‘zyosh va burun-yutqun bezlari 
sekretsiyasining ortishi 
Atsetilxolinning M-xolinomimetik ta’siri uning N-xolinomimetik ta’sirini 
to’sib qo’yadi. Agar M-xolinoretseptor atropin bilan falajlantirilsa, unda 
atsetilxolining N-xolinomimetik ta’siri sezilarli bo’ladi. Shu yo‘sinda agar 
atsetilxolin yuqori dozalarda qo’llasak, u qon tomir bosimini tushurish o’rniga 
aks ta’sir ko’rsatadi,ushbu effekt buyrak usti bezining mag’iz qavati va simpatik 
gangliyalardagi N-xolinoretseptorlar qo’zgalishlar hisobiga namoyon bo’ladi. 
Atsetilxolin skelet mushaklaridagi N-xolinoritseptorlariga stimulovchi 
ta’sir ko’rsatadi. MNSda ham xolinoritseptorlar mavjud bo’lib, ular 
atsetilxolinga sezgir bo’ladi. Shuni yodda tutish kerakki, atsetilxolinning yuqori 
konsentratsiyasi 
xolinoergik 
o’tkazuvchanlikni 
tormozlaydi.Tibbiyot 
amaliyotida glaukomada atsetilxolin analogi 
karboxolin 
ishlatiladi.Karboxolin 

---

- 212 -
atsetilxolindan ta’sir davomiyligi bilan farqlanadi. U atsetilxolin esteraza 
ta’sirida gidrolizlanmaydi shuning uchun atsetilinga nisbatan davomli ta’sir 
ko’rsatadi.(1-1,5 soat).Karboxolin nafaqat xolinomimetik ta’sir ko’rsatibgina 
qolmay balki presinaptik tolalardan atsetilxolin ajralishin stimullaydi. 
Karboxolinning farmakolagik ta’siri atsetilxolinikiga o’xshash bo’ladi.M- va N-
xolinoretseptorlarga ta’siri bilan aniqlanadi.