V. V. Mayskiy

3. Depolanish( zahiralanish, toʻplanish) 
Dori moddasi taqsimlangandan soʻng ba‘zi toʻqimalarda toʻplanishi mumkin. Depolangan 
dori moddalari keyinchalik qonga ajralishi va farmakologik ta‘sirini koʻrsatishi mumkin. 
Lipofil moddalar yogʻ toʻqimalarida depolanishi mumkin. Vena ichi narkotik moddasi 
boʻlgan tiopental –natriy narkoz chaqiradi va u 15-20 min. davom etadi. Uning qisqa 
muddatli ta‘siri 90% qismining yogʻ toʻqimasida depolanishi bilan bogʻliq. Narkozdan keyin 
tiopental – natriy 2-3 soatlik narkozdan keying uyquni chaqiradi, chunki depolangan modda 
qonga ajraladi. Tetrasiklin guruhi antibiotiklari suyak toʻqimasida depolanadi. 8 yoshgacha 
boʻlgan bolalarga uni buyurish mumkin emas, chunki skelet shakllanishiga zararli ta‘sir 
koʻrsatadi. Koʻp moddalar qonda plazma oqsillari bilan bogʻlangan holda depolanadi. Qon 
oqsili bilan bogʻlangan modda farmakologik ta‘sirini yuzaga chiqarmaydi. Oqsildan 
ajralgandan keyingina oʻzini ta‘sirini yuzaga chiqaradi. Koʻp miqdorda boʻlgan moddalar 
oqsillar bilan mustahkam bogʻ hosil qiladi, kuchsiz boʻglanish moddalarni siqib 
chiqarilishiga sabab boʻladi. Qon plazmasida ularning erkin shakllari ortganda siqib 
chiqarish 
ta‘siri 
ham 
ortadi. 
Masalan 
, 
sulfanilamidlar, 
salitsilatlar 
bevosita 
antikaogulyantlarni ta‘sirini orttirib yuboradi. Buning natijasida qon ivuvchanligi tezda 
tushib ketadi va xavfli qon ketishlari kuzatiladi. 
4.Biotransformatsiya
Koʻpchilik dori moddalar organizmda oʻzgarishga uchraydi 
(biotransformatsiyaga)
. 
Metabolik transformatsiya 
(oksidlanish, qaytarilish, gidroliz) 
va konyugatsiya 
(atsetillanish, 
metillanish, glyukuron kislota bilan birikmalar hosil boʻlishi)
kabilar farqlanadi. Shunga 
koʻra oʻzgarishga uchragan mahsulotlar 
metabolitlar
va
 konyugatlar
deb nomlanadi. Odatda 
moddalar oldin metabolik transformatsiyaga, soʻngra konyugatsiyaga uchraydi. Metabolitlar 
boshlangʻich birikmalarga nisbatan faolsizroq lekin ba‘zida toksik xususiyati jihatidan 
boshlangʻich birikmalarga nisbatan faol. Konyugatlar odatda sustroq. Koʻpchilik dori 
moddalari jigar hujayralarida joylashgan endoplazmatik retikulumdagi fermentlar va 

---

65 
Manbaa:
@pharma_baza
mikrosomal fermentlar ta‘sirida biotransformatsiyaga uchraydi 
(asosan