11- мавзу: Ўрта асрларда шарқ мамлакатлари давлати ва ҳУҚУҚИ

11- МАВЗУ: ЎРТА АСРЛАРДА ШАРҚ 
МАМЛАКАТЛАРИ ДАВЛАТИ ВА ҲУҚУҚИ
256 
(хотинидан бўлган ўғилларининг ҳам, жазманидан бўлган ўғилларининг ҳам) 
ҳиссаси икки баравар кўп бўлган. Қизларнинг ҳиссаси катта ўғилнинг 
оладиган ҳиссанинг 1/4 қисми миқдорига тенг эди.
Суд жараёни аралаш, айблов-инквизиион характерда бўлган. Суд иши ё 
давлат муассасасининг, ёки алоҳида шахснинг аризаси билан бошланган. 
«Ошкора» ва «яширинча» чақимчилик кенг тарқалган. Tергов махсус 
тайёрланган терговчилар томонидан олиб борилган. Tерговчилар жиноятчи 
билан қариндош бўлсалар ёки у билан алоҳида муносабатда бўлсалар, 
алмаштирилиши мумкин эди. Оғир жиноят содир этилган ҳолларда 
чақимчини ҳам, гумондорни ҳам дастлабки қамоқда сақлаш чораси 
қўлланган. Tерговни олиб борувчи амалдор далилларнинг тўла қимматлигига 
ишонч ҳосил қилиши лозим эди. Оғир жиноятлар содир этилганда ва 
далиллар аниқ бўлмаганда қамоқда тергов қилинаётган шахсга нисбатан 20 
кун ичида 3 марта қийноқ қўллаш мумкин бўлган. Бунда қийноқлар орасида 
муайян масофалар бўлиши лозим эди. Исён бўйича тергов ишлари диққат 
билан уч маротаба ўтказилган.
4. Ҳиндистон давлати ва ҳуқуқи
Ўрта асрларда Ҳиндистон давла-
тининг ривожланиш хусусиятлари ва 
даврларга бўлиш масалалари. 
Чандра-
гупта II
 
(320-340 йиллар) теварак-
атрофдаги подшоларни ўзига бўйсун-
дириб, Ганг дарёси ҳавзасида хийла катта 
бир давлат тузди, бу давлат Гупта давлати 
деб аталиб, VII асрнинг бошигача яшади. 
Гупта подшолигига узил-кесил зарба 
берган нарса кўчманчи эфталитлар, яъни 
оқ гуннларнинг бостириб кириши бўлди, 
улар V асрнинг охири-VI асрнинг 
бошларида шимолий чегарани ёриб ўтиб, Шимолий Ҳиндистоннинг кўпгина 
шаҳар ва қишлоқларини ниҳоятда вайрон ва хароб қилиб ташлади. 530 йилда 
оқ гуннлар подшо Гуптанинг вассали рожа Ясодхарма томонидан тор-мор 
қилинди. Гуннларни енггандан кейин, Ясодхарма Гупта сулоласига итоат 
қилишдан бош тортиб, ўзи махарожа унвонини олди. Лекин унга Гупта 
давлати ҳудудининг бир қисмигина бўйсунди.
VII асрнинг бошларида Xарша (606-647 йиллар) давлати бурмунча 
вақтгача юксалиб борди. Ҳаммаси бўлиб 40 тача князь унга қарам эди. 
Xарша империяси узоқ умр кўрмади. Унинг ҳокимияти феодаллашув 
жараёнининг кучайиши, ўз вассаллари – рожалар қудратининг тобора ортиб 
бориши натижасида заифлашди, бу рожалар пировардида бутунлай мустақил