O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi navoiy davlat konchilik instituti «energo mexanika» fakulteti

Bo’rtmalarni o’rnatish: a - tashqi diametri DN>76 mm li trubaga va 
metall devorga o’rnatish, b - diametri 76 mm li kengaytirgichli DN 45 va 57 
mm li trubaga o’rnatish 
Suyuqlikli tik shisha termometrlarni o’rnatish 
Bular himoyalovchi metall g‟ilof ichida yoki g‟ilofsiz o‟rnatiladi, ya‟ni 
termometr o‟lchanadigan muhitga bevosita botiriladi. Sanoat sharoitlarida, oadtda 
bunday termometr g‟ilof 9 ichida o‟rnatiladi. Bunday g‟ilof termometrni sinishdan 
saqlaydi va asbobni etarli darajada mustahkam va zich o‟rnatishni ta‟minlaydi. 
G‟ilofning uzhunligi termometrni botirish chuqurligiga va uzunligiga bog‟liq. 
G‟ilof cho‟ntak 3 li shtuser 6 va bu shtuserga gayka 8 bilan mahkamlangan yuqori 
qismdan iborat. G‟ilofning shtuseri trubaga yoki rezervuar 2 ga payvandlangan 
bo‟rtma 4 ga burab o‟rnatiladi.
Suyuqlikli shisha termometrni g’ilof ichiga o’rnatish (a) va manometrik 
termometrning termoballonini quvuryo’lga va metall devorga o’rnatish (b):
1 
- termometrning aktiv qismi, 2 - quvuryo‟l (truba) yoki rezervuar, 3 - g‟ilofning 
cho‟ntagi, 4 - bo‟rtma, 5 - qistirmap, 6 - shtuser, 7 - to‟ldirgich, 8 - tashlama gayka, 
9 - g‟ilof, 10 - termoballoning quyrug‟i, 11 - termoballon, 12 - himoyalovchi gilza, 
13-metall qipiqlar, 14 - manometrik termometr 
G‟ilofning ichki yuzasidan termometrning termoballoniga issiqlik uzatishni 
yaxshilash uchun gilzada termoballon bilan g‟ilofning devorlari o‟rtasida paydo 
bo‟ladigan tirqish (bo‟shliq) 150 S gacha temperaturani o‟lchashda mashina moyi 

---

bilan, bundan yuqori temperaturalarni o‟lchashda esa mis qipiqlari bilan 
to‟ldiriladi. Bunda to‟ldirgich 7 rasmda ko‟rsatilgandek, faqat termometrning 
termoballonini qoplashi lozim. G‟ilof ortiqcha to‟ldirib yuborilganda o‟lchash 
aniqligi pasayadi va asbobning issiqlik inersiyasi ortadi.
Quvur yo‟ldagi temperaturani o‟lchashda termoballon quvur yo‟li o‟qigacha, 
ya‟ni o‟lchanayotgan muhit oqimining eng katta tezlik zonasiga botiriladi. Shunda 
harakatlanayotgan muhit bilan asbob o‟rtasida issiqlik almashinishi yaxshilanadi 
va quvur devorlari orqali issiqlikning yo‟qolishi o‟lchash natijasiga kam ta‟sir 
ko‟rsatadi.
Diametri 200 mm gacha bo‟lgan quvuryo‟llarning gorizontal qismlarida 
termometrlar oqimga qaratib truba o‟qiga nisbatan qiya o‟rnatiladi; diamtri 200 
mm dan katta quvuryo‟llarda termometrlar turba o‟qiga tik o‟rnatiladi. 
Quvuryo‟lning oqim yuqoriga yo‟nalgan to‟g‟ri vertikal qismida termometrlar 
oqimga qaratib, truba o‟qiga nisbatan qiya o‟rnatiladi.