Тупроқни ким таҳлил. Ас ўзг

Cho‘kmalarni yuvish va filtrlash qoidalari 
Tuproqlardan suvli so‘rim tayyorlashda , filtrat tiniq o‘tishi uchun 
so‘rim, albatta, filtrlanadi. So‘rimda erimay qolgan zarrachalarni yoki 
reaksiya natijasida cho‘kmaga tushgan moddalarni ajratib olish uchun ham 
eritmani filtrlash kerak. Filtrlash, odatda ,uzoq davom etuvchi jarayon 
bo‘lib, vaqt yetarli bo‘lgandagina amalga oshiriladi. 
46-rasm. Maxsus laboratoriya markerlari va steklograflar 

---

40 
47-rasm. Filtrlash qoidalari 
 
 
 
 
 
 
Filtrlashda analizning turlariga qarab 5,5; 7; 9; 11; 2,5; va 15 sm 
diametrli hajmdagi filtrlardan foydalaniladi. Bundan tashqari, yana 
yog‘sizlantirilgan filtrlarning 7; 9; 11 va 12,5 sm hajmlilari ham mavjud. 
Bunday filtrlardan, asosan, oksidlarning amorf cho‘kmalarini filtrlashda 
foydalaniladi. To‘plamdagi har bir filtr kulining og‘irligi tasmaning orqa 
tomonida ko‘rsatilgan bo‘lib, bu juda katta aniqlik talab etiladigan 
analizlarda hisobga olinadi. Albatta, filtr qattiqligi hamda diametri 

---

41 
cho‘kma miqdori va xususiyatiga mos kelishi lozim. Cho‘kma miqdori filtr 
hajmining yarmidan ko‘pini egallamasligi kerak. Tuproq analizlarida 
ko‘pincha 9 va 11 sm li filtrlar ishlatiladi. Suvli so‘rim analizi uchun 
maxsus qattiq filtrlardan foydalaniladi. 
Filtrlarning hajmi filtrlanayotgan moddaning tarkibi va hajmiga mos 
holda tanlangan bo‘lishi kerak. To‘g‘ri tanlanmagan filtr noto‘g‘ri 
natijalarga olib kelishi mumkin. Voronkaga o‘rnatilgan filtrlar voronka 
chekkasidan 0,5-1 sm pastroqda bo‘lishi kerak. Filtrga suyuqlikni shisha 
tayoqcha orqali quyish kerak. Filtrlashdan so‘ng agar bu cho‘kma yoki 
biror-bir aralashma holida bo‘lsa, unga tegishli bo‘lgan jarayonlarni darhol 
bajarish lozim. Filtr qog‘ozga solingan aralashmaning o‘zi ham filtr qog‘oz 
chetlaridan 0,5 sm quyiroqda bo‘lishi kerak. Qog‘oz filtrdagi cho‘kmalar 
yuvilganda, filtr chetlarini ham yuvib tushirish kerak, chunki filtr 
kapillyarlari orqali aralashma zarrachalari yuqoriga ko‘tarilishi mumkin. 
Cho‘kma xususiyatiga qarab, yuvib tushirish uchun eritma tanlanadi. 
Filtrlash uzoq davom etadigan jarayon bo‘lib, yetarli vaqt bo‘lgandagina 
bu jarayon bajariladi. Filtrlash - filtrlarning 3 ta turi orqali bajariladi. 
1. Tez filtrlovchi - g‘ovaklari d = 10 mk. Bunday filtrlar to‘plami qizil 
tasma bilan o‘ralgan va ular amorf cho‘kmalarni filtrlash uchun ishlatiladi. 
2. O‘rtacha filtrlovchi – d = 3,5 mk. Bunday filtrlar oq tasma bilan 
o‘ralgan bo‘lib, kremniy kislota tuzlarini filtrlash uchun ishlatiladi. 
3. Sekin filtrlovchi – d = 1-2,5 mk, to‘plam havorang tasma bilan 
o‘ralgan. Bunday filtrlar yuqori zichlikka ega bo‘lib, ular orqali mayda 
kristallik cho‘kmalar, ya’ni kalsiy shovul, bariy sulfat kabi tuzlar 
filtrlanadi. 
Filtrlarning diametri ko‘p hollarda 5,5; 7; 9; 11; 12,5 va 15 sm bo‘ladi. 
Bundan tashqari, laboratoriyalarda sariq tasmali filtrlarning diametri 7; 9; 
11 va 12,5 sm bo‘lganlari ham mavjud.