К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

2.3.
 
М
ЕҲНАТНИНГ ФУНКЦИЯЛАРИ
 
ВА ТУРЛАРИ
 
Меҳнат турли хусусиятга эгалиги боис, қатор 
қуйидаги функцияларни
бажаради. Уларни умумлаштирган ҳолда қуйидагича гуруҳлаш мумкин 
(2.1–расм): 
–
меҳнат – неъматлар ишлаб чиқариш ва хизматлар кўрсатиш жараёни 
сифатида; 
–
меҳнат – жамият ҳаёт кечириши ва инновацион ривожланишининг 
моддий шарти сифатида; 
–
меҳнат – инсоннинг ўзи янги талаблар асосида ривожланишининг 
шарти сифатида; 
–
меҳнат фаолияти – ходимнинг замонавий шаклланиши шакли 
сифатида. 
2.1–расм. Меҳнатнинг функциялари 
 
Меҳнат ишлаб чиқаришнинг бир қисми бўлгани учун ишлаб 
чиқаришнинг мавжуд бўлишида, ишлаб чиқариш фаолиятида иштирок 
этади. Шунинг учун ҳам у ишлаб чиқариш ресурслари таркибига киради ва 
унинг ажралмас элементи (унсури), ресурсларидан бири ҳисобланади. 
Ишлаб чиқариш ресурслари дейилганда инновацион ривожланиш 
асосида моддий ва маънавий неъматлар яратиш, хизматлар кўрсатишда 
фойдаланилиши мумкин бўлган ишлаб чиқаришнинг турли унсурлари 
жамланмаси тушунилади. Улар қуйидагича таснифланади (2.2–расм):
–
табиий ресурслар – улар ишлаб чиқариш жараёнида ишлатиладиган 
атроф муҳитнинг энг муҳим таркибий қисмларидир (қуёш, био, шамол 
энергияси, сув ресурслари, фойдали қазилмалар); 
Меҳнатнинг функциялари 
Неъматлар
ишлаб чиқариш
ва хизматлар 
кўрсатиш
жараёнининг 
ўзгариши 
Жамиятда ҳаёт 
кечириш ва 
ривожланиши 
учун моддий 
жиҳатдан
ўзгариши
Инсоннинг янги 
талаблар асосида 
ривожланиш 
шарти
Янги даврда 
ходимнинг 
янгича 
шаклланиш
шакли

---

73 
–
моддий ресурслар – улар ўзлари ишлаб чиқаришнинг маҳсули бўлган 
ишлаб чиқариш воситаларидир (меҳнат воситалари ва предметлари); 
–
меҳнат ресурслари – иш кучи, яъни меҳнатга лаёқатли аҳоли. Меҳнат 
ресурслари хусусияти учун иш кучининг ёши, жинси, малакаси, таълим 
даражаси, меҳнатга қизиқиши (мотивацияси) бўйича таркиби жуда муҳим 
аҳамиятга эгадир; 
–
молиявий ресурслари – жамият ишлаб чиқариш жараёни учун 
ажратадиган пул маблағларидан иборат. Уларнинг манбалари инвестиция 
маблағлари, қимматли қоғозлар, солиқлар, пул жамғармалари, давлат 
қарзларидир; 
–
ахборот ресурслари – бу механизациялашган ва автоматлашган 
ишлаб чиқариш амал этиши ва уларни электрон компьютер техникаси 
орқали бошқариш учун зарур бўлган маълумотлардир; 
–
технология ресурслари – улар ходимлар ва машиналар, шунингдек 
электрон қурилмаларнинг ишлашини ва улар орасидаги ахборот 
айланишини таъминлайдиган ресурслардир.