К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

Ф.Тейлор
нинг “Фабрикани 
бошқариш” ва “Илмий менежмент тамойиллари” асарларида баён этилган. 
Ф.Тейлор биринчи бўлиб ходимларни меҳнат фаолиятига илмий танлаш 
асосида жалб этиш, улар салоҳиятидан иложи борича тўлиқ фойдаланиш, 
иш жойини такомиллаштириш, меҳнатни рағбатлантириш тизимини 
ривожлантириш тамойилларини илгари сурган. 
Франциялик назариётчи 
А.Файоль
эса бошқарувнинг маъмурий 
(классик) мактаби асосчиси ҳисобланади. У биринчи бўлиб бошқарув 
фаолияти илмий тадқиқотнинг мустақил объекти эканлиги тўғрисидаги 
ғояни илгари сурган.
Касби бўйича кон-тоғ муҳандиси бўлган А.Файоль бошқарув 
функциясининг беш асосий: режалаш (олдиндан кўра билиш), 
ташкиллаштириш, бошқариш, мувофиқлаштириш, назорат қилиш 
унсурларини асослаб берган. 
Фредерик Уинслоу Тейлор (инглизча: Frederick Winslow 
Taylor; 1856-1915) - америкалик муҳандис, меҳнатни 
илмий ташкил этиш ва менежмент асосчиларидан 
бири. 
Асосий асари: 
Тейлор Ф. Илмий менежмент тамойиллари (The 
Principles of Scientific Management).
Анри Файоль (французча: Henri Fayol; 1841 - 1925) - 
француз 
кон-тоғ 
муҳандиси, 
менежмент 
назариётчиси ва амалиётчиси, бошқарувнинг 
маъмуний (классик) мактаби асосчиси. 
Асосий асари: 
Файоль А. Умумий ва саноат бошқаруви 
(Administration industrielle et générale). 

---

64 
У ишлаб чиққан менежментнинг 14 тамойили ҳозирга қадар ўз 
аҳамиятини йўқотмаган.
Ғарб мамлакатларида меҳнат иқтисодиёти илмий изланишларининг 
асосий объекти меҳнат бозори бўлган. 1920-йилларнинг иккинчи ярмида 
Пол Дуглас
нинг меҳнат таклифи, унга талаб ва реал иш ҳақи соҳасида 
амалга оширган миқдорий тадқиқотлари, айниқса, катта аҳамият касб этган. 
Ушбу тадқиқотлар иқтисодчиларнинг классик ва янги классик мактаблари 
назарияларига асосланган. Ижтимоий масалаларнинг кенг иқтисодий 
таҳлилдан фойдаланган ҳолда кўриб чиқилиши тадқиқот объектини мос 
равишда жиддий кенгайтиришга хизмат қилган.
Меҳнат иқтисодиёти фани тараққий этишнинг ҳозирги замон 
босиқичи ҳозирги янги инновацион давр билан боғлиқдир. Меҳнат 
иқтисодиёти фани предметининг ўзида муҳим ўзгаришлар рўй берди. Бу 
қуйидагилар билан изоҳланади:
биринчидан, барча ижтимоий-меҳнат жараёнларида ташқи муҳитнинг 
роли тубдан ўзгарди. Агар аввалги босқичларда корхона фаолияти инсон 
ресурсларини бошқаришни белгилаб берган бўлса, ҳозир ташқи муҳит 
бевосита таъсир кўрсатмоқда;
иккинчидан, шахснинг меҳнат иқтисодиёти тадқиқотининг объекти 
сифатидаги роли жидий равишда ортди. Унинг турли хусусиятлари фақат 
корхоналардагина эмас, балки кичик ишлаб чиқариш бўлинмаларида ҳам 
мустақил равишда ўзгара бошлади.
Юқоридагилардан хулоса чиқарган ҳолда,