К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

2.2–расм. Ишлаб чиқариш ресурслари 
Ишлаб чиқариш (иқтисодий) ресурслари чегараланган, улар жамият 
ривожланиши жараёнида эҳтиёжларни тўла қондириш учун зарур 
бўлганидан камдир, шу сабабли барча эҳтиёжларни бир йўла ва тўлиқ 
қондиришнинг имконияти йўқ. 
Меҳнат инсоннинг ўзини ривожлантиришнинг манбаси ҳам 
ҳисобланади. У меҳнат фаолиятини амалга ошириш учун билими, 
малакасини оширади, ўзида ижобий қобилиятларни шакллантиради. 
Ишлаб чиқариш ресурслари
 
Т
абии
й ре
сур
сл
ар
М
оддий
ре
сурс
ла
р
М
еҳн
ат ре
сурс
ла
ри
М
олия
ре
сурс
ла
ри
А
хборот ре
сурс
ла
ри
Т
ехно
лог
ия 
рес
урсл
ари

---

74 
Меҳнат инсоннинг шахс сифатида шаклланишида ҳам иштирок этади. 
Меҳнат инсоннинг ижтимоийлашувига, ўзлигини намоён қилишга 
кўмаклашади. Бу ўринда америкалик психолог Дональд Сьюпернинг 
шахснинг шаклланиши босқичларини келтириш мумкин (2.3-расм): 
 
 
2.3-расм. Дональд Сьюпер:
Инсонинг шаклланиш босқичлари
1
 
 
1.
Улғайиш босқичи (туғилганидан 14 ёшигача). Ана шу даврда 
асосий қизиқишлар ва қобилиятлар ривожланади. Бунда хар қандай инсон 
ўзининг бўлажак касби тўғрисидаги тасаввурлар даставвал ҳаёллар (4-10 
ёш), кейин ўз қобилиятларини англаш асосида (13-14 ёш) пайдо бўлади. 
2.
Ўз имкониятларини таҳлил этиш босқичи (14-25 ёш). Бу даврда 
инсон ўз салоҳиятини билим олиш ва меҳнат фаолиятида синаб кўради. 
Бунда муайян касб билан (асосий эмас) вақтинча машғул бўлиниши (15-17 
ёш) мумкин. Босқич кўпинча танланган касбни таълим олиш билан бирга 
реал меҳнат фаолиятида синаб кўриш (22-24 ёш) орқали якун топади (бу 
1
Super D.E. Vocational Development: A Framework of Research. - N.Y., 1957 
14 ёшигача
14-25 ёш
25-30 ёш
30-44 ёш
45-64 ёш
65 ёш ва 
ундан юқори