Тошкент давлат аграр университети н. Т. Хакимова, Р. К. Саттарова

Чин ачитқилар:
 
2-(а)Saccharomyces ellipsoidеs, (б)Saccharomyces cerivisiae 
 
Сохта ачитқилар оиласи 
 
 
спорали халтачалар ҳосил қилмайди, 
фақат куртакланиш йўли билан кўпаяди, қандни салгина ачитади ёки 
бутунлай ачитмайди. Сохта ачитқилар оиласи икки туркумга бўлинади. 
1. Торула туркуми – юмалоқ ачитқилар бўлиб, қандни бижғитади, 
натижада бир озгина спирт ҳосил қилади. Улар табиатда кенг тарқалган 
сабзавотларда доимо бўлади. 
2. Микодерма туркуми – чўзиқ хужайрали парда ҳосил қилувчи 
ачитқилардир. Улар қандни бижғитмай, СО
2
ва Н
2
О га қадар оксидлайди. 
Аэроблар суюқлик юзасида парда ҳосил қилади. Кўпинча озиқ овқат 
корхоналарининг (масалан, сирка тайёрлаганда, сабзавот тузлаганда ва 
ҳоказо) заракунандалари ҳисобланади. 
Спиртли бижғишда ачитқилар қандни парчалайди, амалда 50% СО
2
ва 50% этил спирти ҳосил бўлади. 
3.
4 
Соҳта ачитқилар:
3-
Mycoderma 
авлоди; 4-
Torula
авлоди 

---

28 
Ачитқи бир минутда қанча кўп қандни парчалаб, спирт ва СО
2
ҳосил 
қилса, уларнинг бижғитиш энергияси ўшанча кўпроқ бўлади. Бижғитиш 
энергиясини аниқламоқ учун глюкозанинг 10% ли эритмасидан 50 мл олиб 
колбага қуйилади ва унга прессланган ачитқилардан 1-2 г дан солинади. 
Бижғиш жараёнини тезлаштириш учун колба 30-35
о
С сув ҳаммомига 1 соат 
қўйилади, сўнгра колбанинг оғзи эгри шиша най ўрнатилган каучук пробка 
билан махкам бекитилади, найнинг иккинчи учига сув тўлатилиб, сувли 
шиша идишга тўнтарилган пробирка ичига киритилади. 30-40минут ўтгандан 
сўнг, колбада ажралаётган карбонат ангидрид эгри шиша най орқали 
тўнтарилган пробиркага боради, пробиркада ҳаво пуфакчалари ҳосил 
бўлганини кўрамиз. Колбадаги бижғиётган суюқликда спирт ҳосил бўлади. 
Спиртли бижғиш жараёнини кузатишда махсус асбобдан фойдаланилади. 
Қанд бижғиганда 50% СО
2
ва 50% спирт ҳосил бўлганлигидан, 
эритмадаги спиртнинг оғирлиги ҳавога учиб кетувчи СО
2
нинг оғирлигига 
тенгдир, яъни г қ е. Бижғиган қанд оғирлиги СО
2
+спирт оғирлигига тенг, 
яъни д=г+е. Бинобарин, бижғиган қанд процентини билмоқ учун қуйидагича 
ҳисоб қиламиз: 
Е=а-б, г=е, д=г+е, 
Х = д*100; 
В 
Бунда а – қанд бижғигунча колбанинг оғирлигини, 
б – қанд бижғигач колбанинг оғирлигини,
в – колбадаги қанднинг дастлабки оғирлигини, 
е – ҳавога учиб кетган СО
2
нинг оғирлигини,
г – эритмадаги спиртнинг оғирлигини, 
д – бижғиган қанд оғирлигини, 
х – бижғиган қанд процентини ифодалайди.