O’zbekiston

 
AGROKIMYO QISMI
 

Amaliyot davrida talabalar dala sharoitida o’simliklarning kimyoviy tarkibini 

analiz qilish uchun ulardan namuna olish qoidalarini, namunani tekshirishga 
tayyorlashni va qaysi usullarda analiz o’tkazishlarini bilib oladilar. Buning uchun 
ular: o’simliklar tarkibidagi azot, fosfor, kaliy va boshqa oziq elementlarini, moy 
miqdorini, o’simlik shirasi tarkibidagi qand moddalarini, kraxmalni, quruq modda 
va kulni aniqlash usullarini hamda o’simliklar diagnostikasini o’rganadilar. 
Agrokimyoviy tajribalar olib borishni, ya’ni vegetasion, laboratoriya va dala 
tajribalarini qo’yishni o’rganish. Laboratoriya ishlarida tuproq tarkibi, oziq 
elementlari miqdorini aniqlash uchun daladan tuproq namunalarini olishni 
o’rganishdan iborat. 
Tuproq namunasi uning genetik qatlamiga ko’ra olinadi. Tuproqlarga asosiy 
xarakteristika berish uchun namuna (bahorda, yozda, kuzda) olinadi. 
Tuproqning asosiy kimyoviy xosslarini o’rganish (dala almashuv, ug’itlarning 
qo’llanilishi, meliorasiya va boshqa holatlarni xisobga olgan holda) uchun 
olinadigan namuna yerning haydov osti qatlamlaridan olinadi. 
Tuproq, namunasi chuqur qatlamdan burg’u yordamida parmalash yo’li bilan 
3–4 marta olinadi. Tuproq tarkibidagi oziq moddalarni aniqlashdan maqsad oziq 
moddalar tuproqning qaysi qatlamida joylashganligini bilish va ularni ta’sirini 
o’rganishdir. Sug’oriladigan yerlarga solingan o’g’it tuproq qatlamlarda bir xil 

---

tarqalmagan. Shuning uchun olinadigan namuna parmalab emas, balkim, ekin qator 
orasidan yaxlit olinish kerak. Buning uchun qator orasining ko’ndalang tomonidan 
10 sm kenglikda 25 – 30 sm chuqurlikda chuqurcha qaziladi. Undan chiqqan 
tuproqning hammasi olinadi. 
Yerning haydov qatlamiga o’g’it solish texnikasini o’rganish uchun tuproq 
namunasini bo’lib-bo’lib olish kerak. Bunda 0–5 sm qatlamdan tashqari, qator 
orasidan, shuningdek qator qirrachalaridan (5–12 sm) namuna olinadi.
Olingan namunalarga etiketka (yorliq)lar yoziladi. Yorliqda namuna olingan 
joy (viloyat, tuman, xo’jalik) tajriba nomeri, qaysi daladan yoki qatlamdan qachon 
va kim tomonidan olinganligi (familiyasi va ismi) yoziladi. 
Talabalar tuproq tarkibidagi karbonatlarni, chirindini, yalpi va harakatchan 
shakldagi azot, fosfor, kaliyni, nitratlarni, ammiakni, tuproqning pH ini aniqlash 
usullarini, tuproqlarni agrokimyoviy tekshirish, agrokimyoviy kartogrammalar 
tuzishni o’rganishlari shart. 
Agrokimyo fani bo’yicha ishlab chiqarish amaliyotining maqsadi, 
talabalarning agrokimyo fanidan olgan nazariy bilimlarini amaliy tomonlama 
mustahkamlashdir. Amaliyot davomida talabalar qishloq xo’jalik ekinlarini 
o’g’itlashni, kultivator agregatlarini o’g’it miqdoriga o’rnatish, agrokimyoviy 
tekshirishlar uchun tuprok namunalari olish bilan tanishadilar. Xo’jalikda mavjud 
bo’lgan agrokimyoviy kartogrammalar bilan tanishadi va undan foydalanishni 
o’rganadilar. Bundan tashqari, talabalar agrokimyoviy tashkilotlar, laboratoriya 
xodimlari ishtirokida kartogrammalar tuzishda va namunalarni analiz qilishda 
shaxsan qatnashadilar. 
Agrokimyo fani bo’yicha o’quv amaliyotining maqsadi talabalarga mustaqil 
ravishda dala va vegetasion tajribalar qo’yishni ularga yo’ldosh bo’lgan kuzatish va 
analizlar o’tkazishni, kartogrammalar tuzishni, o’g’itlar miqdorini hisoblashni, 
tuproqqa agrokimyoviy baho berishga o’rgatish hisoblanadi.

---