Endokrin tizimi patofiziologiyasi

Endokrin kasalliklarning patogenezida autoimmun jarayonlarning o‘rni.
Endokrin kasalliklarda immunologik gomeostaz tizimidagi og‘ishlar tufayli 
ichki sekresiya bezining antigenlariga, (masalan, qalqonsimon bezda tiroglobulin, 

---

tirotropin reseptorlariga) to‘qimalarga, (mushak, yog‘ va insulin reseptorlariga) 
yoki qonda aylanuvchi gormonlarga qarshi antitanalar hosil bo‘ladi. Bundan 
tashqari, T- va B-limfotsitlarning funksional holati, soni xam o‘zgaradi. 
Qalqonsimon bezning organlarga xos antitanalar tomonidan zararlanishi natijasida 
kelib chiqadigan autoimmun tiroiditni autoimmun kasalliklarga misol qilib 
keltirishimiz mumkin. Moyaklar shikastlangach, ba’zida gematotestikulyar tosiqni 
buzilish tufayli autoimmun orxit rivojlanadi. 
Agar allergik reaksiya bezning sekretor hujayralarini faollashtirsa, 
avtoagressiyaning natijasi uning funksiyasining ortishiga olib keladi. Gormonlarni 
ishlab chiqarilishida antitanalarning rag‘batlantiruvchi ta’siri eksperimentda, 
xayvonlar organizmiga moyak yoki tuxumdon antigenlariga mos keluvchi past 
dozalarda antitanalarni o‘z ichiga olgan sitotoksik zardoblar kiritilgandan so‘ng, 
jinsiy bezlarning funksional faolligi ortishi bilan isbotlangan. Avtoantitanalar 
gormonlarning 
biologik 
faolligini 
zararsizlantirishga 
qodir. 
Ko‘pincha 
bemorlarning qonida insulin, somatotropin, tirotropinga qarshi antitanalar topiladi. 
Endokrin kasalliklarning asosiy mexanizmlari.
Gormonlar sekresiyasini tartibga solish organizmning gormonlarga 
fiziologik ehtiyojlarini maqbul darajada qondirishga qaratilgan. U nerv va gumoral 
boshqaruv bilan amalga oshiriladi. Gipotalamo-gipofizar tizimi tomonidan tartibga 
solinadigan hollarda endokrin funksiyani tashkil qilish, ko‘pchilik gormonlar 
sekresiyasi qiyin kechadi.
 
Endokrin tizimning zararlanish darajasiga qarab, endokrin kasalliklarning 
quyidagi mexanizmlari ajratiladi: 
1.
endokrin 
funksiyalarning 
markaziy 
nerv 
va 
neyroendokrin 
regulyatsiyasining buzilishi;