O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’zbekiston respublikasi madaniyat vazirligi o’zbekiston davlat konservatoriyasi

 
Membranofon – 
qoplamali cholg’ular, ularga maxsus teri va plastik 
qoplangan baraban, nag’ora, doira, tom – tom, litavralarningturlari 
kiradi. 
Ideofon –
o’zi tovush beruvchi cholg’ular bo’lib, ularning vujudiga 
mexanik ta’sir qilish natijasida o’z tanasidan tovush xosil bo’ladi. 
Bular:yurli tarelkalar, qayroq, safoyil, uchburchak, quticha, ksilafon va 
voshqalar. 
Rivojlanuvchi yoki qiyosiy eshitish qobiliyati:
sozandaga bir 
tovushni eshitgandan so’ng boshqalari bilan taqqoslagan – qiyoslagan 
xolda balandligini aniqlaydi. 
Mutlaq (absolyut) eshitish qobiliyati 
bor sozanda esa tovush 
balandligini yo’g’ridan – to’g’ri boshqalari bilan taqqoslamasdan aniq 
ayta oladi. 
Zoxiriy (tashqi) eshitish
orqali yakkaxon sozanda, xofiz, ansambl 
yoki orkestr tomonidan ijro qilingan asarni barcha jixatlari: balandligi, 
tembri, usuli va musiqiy matnini anglab oladi. Ma’lumki bunday ustozona 
uslub sharq xalqlarida juda keng tarqalgan bo’lib, qadimdan otadan 
bolaga, ustozdan shogirdga ayniqsa musiqiy meros namunalari og’zaki, 
yani eshitish – tenglash orqali amalga oshirilgan va bizgacha yetib kelgan. 
Botiniy (ichki) eshitish: 
bunda insonning ichki tuyg’usi, ya’ni oldin 
eshitilgan, qulog’iga tanish bo’lgan xayolidagi asar ko’zda tutiladi. Bu 
xissiyot beshta jihatdan namoyon bo’ladi: 
a) oldin kimningdir ijrosida eshitilgan va xotiraga o’rnashib 
qolganmusiqiy obrizlar; 
b) o’zi qachonlardir ijro qilgan asar yoki kuy qismini xotirlash; 

---

c) asarni notadan cholg’u asbobisiz o’qigan xolda sadolanishini 
tasavvo’r qilish; 
d) chalish yoki o’quvchiga tushuntirish uchun asar va uning qisimlari 
kompazitsiyasini xayolda shakillantirish; 
e) ijro jarayonida birdagina tayyorgarliksiz baxida (improvizatsiya), 
namud (ko’rinish), avj,(gul partav) yoki yangi qisimlar ijod qilish. 
Botiniy va zoxiriy eshitish yillar yillar o’tish bilan bilim, tajriba, malaka 
shgani sayin rivojlanib, sayqallanib boradi. Shuning uchun xam ta’limning 
birinchi qadamlaridan boshlab musiqiy eshitishni va eshitish 
nazoratinirivojlantirish o’ta muximdir.